Hastane kökenli (nozokomiyal) enfeksiyonlar, hastanın hastaneye yatış süresinin üzerinden en az 48-72 saat sonra ortaya çıkan, bazı durumlarda da taburcu olduktan sonra ki 10 gün içinde görülen enfeksiyonlar olarak adlandırılır. Hastanın hastaneye yattığı anda inkübasyon döneminde(kuluçka döneminde) var olan bir hastalığının bulunmaması hastalığın tanımında önemli rol oynar.

Nozokomiyal enfeksiyonların, vücutta kendini gösterdiği ve yaptığı etkilere göre alt gruplara ayrılır.

1.Üriner kataterler(idrar sondaları) ile ilişkili olanlar,
2.Postoperatif(cerrahi girişimli) yüksek ateş ile kendini gösteren enfeksiyonlar
3.Nozokomiyal ventilasyon pnömonisi(yoğun bakım ünitelerindeki solunum cihazları kaynaklı)
4.Bakteriyemi(kanda bakteriyal enfeksiyon)

Hastane enfeksiyonları hastanelerin en sık, yoğun bakım servislerinde, cerrahi branşlarda, yenidoğan ve yenidoğan yoğun bakım servislerinde rastlanır.
Hastane enfeksiyonları;

-hastanın hastanede ki yatış süresini uzatarak,
-mortalite(ölüm) oranını yükselterek,
-dünyada yaklaşık her yıl 140.000 hasta ölümüne sebep olarak,
-ek maliyet oranını yükselterek,
-hastanın hastanede yattığı süre içindeki yaşam kalitesini düşürerek,
-topluma aktarılan yüksek dirençli mikroorganizmaları üreterek; iş gücü kaydına, ülkenin gelişmişlik düzeyinin aşağılara çekilmesine neden olur.

1.Nozokomiyal enfeksiyonların alt grupları incelenecek olunursa, üriner kataterle ilişkisi olanlar en sık rastlanan (yaklaşık %40-42) hastane enfeksiyonlarıdır. Üriner sistem ilşkili enfeksiyonların önlenmesinde basit yöntemler uygulanarak risk en aza indirilebilir.

-Kataterizasyon süresinin kısaltılması(idrar sondasının kalış süresi),
-Kapalı drenaj sisteminin uygulanması(sondalara aktarılan idrarın biriktirilmesinde ki kapalı yöntem),
-Sadece gerektiğinde kataterizasyon uygulaması
-İdrar akımının devam ettiğinin kaydedilmesi, günlük çıkan miktarın ölçülmesi

Bu enfeksiyonların %85’i katater kaynaklıdır. Kateter yerleşimi sırasında aseptik(temiz olmayan) tekniklerin kullanılmaması, bir odada yatan kataterli hasta sayısının fazla oluşu risk faktörleri arasındadır. Nozokomiyal enfeksiyonlu hastalarla temas sonrası ellerini yıkamayan sağlık personeli, gram negatif basilleri hastalar arasında transfer edebilir. Hastada titreme, yüksek ateş, kolik(sancı) tarzda ağrı, oligüri(fazla miktarda idrar) ve şok tabloları görülebilir.
Üriner sistem kaynaklı hastene enfeksiyonu taşıyan hastalar antimikrobiyal(antibiyotik) tedaviye alınır. En önemli konu doğru antibiyotik seçimidir. Başta uygun olmayan antibiyotik tedavisi sonrasında doğru tedavi ile değiştirilse bile mortalite çoğu zaman değişmez. Fakat çoğu zaman kataterin uzaklaştırılması ve ardından hastaya uygun tek doz antibiyotik tedavisinin tedavi edici olduğu görülmüştür.

2.Postoperatif yüksek ateşle beraber görülen enfeksiyonlarda yüksek ateşin 5 temel nedeni vardır.

-damar içi katater(kanül) enfeksiyonu
-yara enfeksiyonu
-üriner sisteme bağlı enfeksiyonlar
-derin ven trombozu(venlerde kan pıhtısı oluşumu)
-pulmoner(akciğer kaynaklı) enfeksiyonlar

Bunların dışında; kan transfüzyonu(kan nakli) sırasında gerçekleşen yüksek ateş, spinal anestezi ya da nörocerrahi girişimler sonrası oluşabilecek menenjitler de örnekler arasındadır.

3.Nozokomiyal ventilasyon pnömonileri(akciğer iltihabı) tüm enfeksiyonların yaklaşık ‘ini oluştururlar. Tüm mekanik ventilatöre bağlı hastaların % 1’inde gerçekleşir. Bakteri kaynağı çoğu zaman hastanın kendi üst solunum yollarında ki florasıdır. Endotrakeal(soluk borusu içi) tüp ya da trakeostomili(soluk borusunun delinerek havayolu tüplerinin takılması) hastalarda tanı koyucu en etkili yöntem sekresyondan kültür alınmasıdır. Yoğun bakım ünitelerinde ki hastaların %25’i 24 saat içinde dirençli gram negatif basillere maruz kalırlar. En çok bu ünitede rastlanan enfeksiyon sadece personelin el yakıma alışkanlığı ile 1/3 oranında azaltılabilir. Alkol bazlı el dezenfektanları en basit korunma yöntemlerindendir. Yoğun bakım ünitelerindeki bu hastalara 30-45 derece baş pozisyonu verilebilir. Hastalara öksürme ve derin nefes egzersizleri yaptırılabilir. Mekanik ventilatöre bağlı hastaların uygun aseptik sartlarda sekresyonları(akciğer mukusları) aspire(sondaj) edililebilir. Hastanın mekanik ventilatöre bağlı kalış süresi enfeksiyona yakalanma riskini birinci derecede etkiler.

4.Bakteriyemilerin(kanda bakteri üremesi) %3’ü nozokomiyal bateriüriler(idrarda bakteri üremesi) sonucu görülür. Erkeklerde nozokomiyal üriner enfeksiyonu sonucu gelişen bakteriyemilerin oluşma riski kadınlara oranla 2 kat daha fazladır.
Sağlık çalışanlarında ayrıca iğne batması kesici, delivi alet yaralanması sonucu oluşan hastane enfeksiyonları da mevcuttur. tüm iş kazaları içinde gerçek oranda ikinci sırada yer alıyor olsa da; vakaların %90’ı bildirilmemektedir.

Hastaneler ve hasta açısından büyük öneme sahip olan nozokomiyal enfeksiyonlar için ülkemizde yayınlanan mevzuat gereği hastanelerde “enfeksiyon kontrol komitesi” oluşturulması zorunluluğu getirilmiştir. Böylece her yıl şubat ayında bu komitelerin topladıkları veriler ilgili bakanlığa gönderilir.