5. Ünite - Mondros'tan Lozan'a Türkiye

167_ Mondros Mütarekesi Kimlerle Ve Zaman İmzalandı? Rauf Bey (Orbay) başkanlığındaki Osmanlı heyeti ile İtilaf Devletleri adına Akdeniz Filosu Komutanı İngiliz Amiral Calthorphe arasında 30 Ekim 1918'de imzalandı.
168_ Mondros Ateşkes Metni, 25 Maddeden İbaret Olup Çok Ağır Şart*lar Taşıyordu. Buna Göre;

  • İtilaf Devletleri, Çanakkale ve İstanbul Boğazlarıyla To*ros tünellerini işgal edecekti (md:1,10).
  • Osmanlı suları ve Karadeniz'de bulunan torpiller gösterilecek ve temizlenecekti (md:2,3).
  • İtilaf Devletleri'ne mensup sa*vaş esirleri ve Ermeni esir ve tutuklular derhal teslim edilecek (md:4),
  • Osmanlı Ordusu terhis edilecek, eldeki silah ve mühimmat teslim edilecek, küçük gemi*ler dışında donanma İtilaf Devletleri gözetimine bırakılacaktı (md:5,6).
  • Kuzeyba*tı İran ve Kafkasya'daki Osmanlı kuvvetleri savaştan önceki sınırlara çekilecek, güneydeki ateşkes sınırları dışındaki Osmanlı kuvvetleri derhal İtilaf kuvvetleri*ne teslim edilecek (md: 11,16, 17) ve
  • Bütün haberleşme ağı İtilaf memurlarının kontrolüne bırakılacaktı (md: 12).
  • Antlaşmanın en ağır maddesi ise İtilaf Devlet*leri'ne "güvenliği tehdit edecek bir durum ortaya çıktığında" ülkenin dilediği yö*relerini işgal imkânı tanıyan ve Osmanlı Devleti'nin hükümranlık hakkını fiilen bitiren yedinci maddesi idi.

169_ Vilayet-I Sitte Nedir? Osmanlı dönemi idari taksimatında Van, Elazığ, Diyarbakır, Erzurum, Sivas ve Bitlis, Vilayetleri günümüzde Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun hemen tamamını içine alan kısım.
170_İtilaf Devletleri Nereleri İşgal Ettiler?

  • Önce İngilizler, Musul ve İskenderun'u işgal ettiler,
  • Boğazlar ve İstanbul'a İtilaf do*nanmaları demir attı. Kısa sürede iş galler genişledi
  • İngilizler; Batum, Kars, Antep, Maraş, Hatay ve Konya'yı,
  • Fransızlar; Dörtyol, Adana, Mersin ve Afyon karahisar is*tasyonunu,
  • İtalyanlar ise; Antalya, Burdur, Muğla, Marmaris, Bodrum, Fethiye ve Konya istasyonunu işgal ettiler.

171_ Türk Milletinin Mütareke Ve İşgallere Tepkisi Nasıl Oldu? Türk halkı, teşkilatlanmada gecikmedi. Hemen her tarafta özellikle işgal tehlikesi bulunan yörelerde, genel adı Müdafaa-i Hukuk Cemiyetle*ri olan milli' teşkilatlar kurulmaya başlandı
172_Milli Teşkilatlanmalar Hangileridir?

  • Kars Milli İslam Şurası; 9. Ordu Komutanı Yakup Şevki Paşa'nın destek ve yar*dımı ile 5 Kasım 1918'de kurulmuş ve yapılan kongreler sonrasında 17 Ocak 1919'da Cerıubi Garbi Kafkas Hükümet-i Muvakkatsi adıyla geçici bir hükümet oluşturulmuş ise de bu hükümet, Nisan'da Kars'ı işgal eden İngilizler tarafından dağıtılmıştır.
  • Yine Doğu Anadolu'yu savunma amaçlı olarak 4 Aralık 1918'de Vilayet-ı Şar*kıyye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti kurulmuştur. Merkezi İstanbul'da olan bu cemiyet Erzurum ve diğer doğu illerinde şubeler açmıştır.
  • Trakya'da Yunan işgal hazırlıkları ve Mavri Miracıların iddialarına karşı Cafer Tayyar Bey'in yardım ve desteği ile 1 Aralık 1918'de TrakyaPaşaeliMüdajaa-iHe*yet-i Osmaniye Cemiyeti kuruldu.
  • İzmir'in Yunan'a verilme tehlikesine karşı, 17. Kolordu Komutanı Nurettin Pa*şa'nın yardım ve desteği ile Türk aydınları tarafından 1 Aralık 1918'de İzmir Mü*dajaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti kuruldu.
  • Yunan işgaline karşı Batı Anadolu'da bu teşkilatlanmalar olurken, Trabzon merkezli bir Rum Pontus devleti tehlikesine karşı Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti,
  • Çukurova bölgesinin Fransızlara verileceği tehlikesine karşı bu bölgenin haklarını savunmak amacıyla Adana Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiye*ti kurulmuştu.

173_ Milli Varlığa Düşman Ve Milli Mücadele Aleyhtarı Faaliyetler. Rumlar, Patrikhanenin başını çektiği Etnik-i Eterya ve Mavri Mira örgütleri ile Doğu Trakya, Batı Anadolu ve İstanbul'u Yunanistan'la birleştirmek istiyor, öte yandan Karadeniz bölgesinde bir Rum Pontus Devleti kur*mayı amaçlayan Pontus adlı örgütle silahlı propaganda yapıp terör estiriyorlardı. Tabii ki esas hedef Megali İdea’yı gerçekleştirmeye yönelik idi. Millet-i sadıka ola*rak bilinen Ermeniler de bulanık suda balık avlamak misali, emperyalistlerin ma*şası olarak Doğu Anadolu ve Çukurova bölgesinde işgalcilerle iş birliği yapmışlar*dır.
174_ Mustafa Kemal Paşa Dokuzuncu Ordu Müfettişliği'ne Ne Zaman Tayin Oldu? 30 Nisan 1919'da askeri' ve sivil yetkilerle Dokuzuncu Ordu Müfettişliği'ne tayin olunmuştur.
175_ Amasya Genelgesi Şu Esasları Taşıyor İdi;

  • Vatanın ve milletin istiklali tehlikededir.
  • İstanbul Hükümeti üzerine aldığı sorumluluğun gereklerini gereği gibi yeri*ne getirememektedir, bu durum milletimizi yok olmuş göstermektedir.
  • Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.
  • Milletin içinde bulunduğu durum ve şartlara göre harekete geçmek ve hak*larını yüksek sesle cihana duyurmak için her türlü etki ve denetimden uzak milli' bir kurulun varlığı zaruridir.
  • Anadolu'nun her bakımdan en güvenli yeri olan Sivas'ta milli' bir kongrenin acele toplanması kararlaştırılmıştır.
  • Bunun için bütün illerin her sancağından milletin güvenini kazanmış üç temsilcinin mümkün olduğu kadar çabuk yetişmek üzere yola çıkarılması gerekmektedir.
  • Her ihtimale karşı bu meselenin milli' bir sır halinde tutulması ve temsilcilerin lü*zum görülen yerlerde seyahatlerini kendilerini tanıtmadan yapmaları lazımdır.
  • Doğu illeri adına 10 Temmuz'da Erzurum'da bir kongre toplanacaktır. Bu ta*rihe kadar diğer illerin temsilcileri de Sivas'a gelebilirlerse Erzurum Kongre*si üyeleri de Sivas Kongresi'ne katılmak üzere hareket edecektir.

176_ Erzurum Kongresinde Alınan Kararlar Nedir? Alınan Temel Kararlar Özetle Şöyle İdi;

  • Mevcut sınırları ile vatan bir bütündür, hiçbir sebep ve bahane ile birbirin*den ayrılamaz.
  • Vatan bütünlüğünün, milli istiklalin, hilafet ve saltanatın korunması için Kuva-yı milliyeyi denil, milli iradeyi hâkim kılmak esastır.
  • Hıristiyan unsurlara milli birlik ve beraberliğimizi ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez. Ancak kazanılmış haklara da saygı duyulacaktır.
  • İtilaf Deuletleri'nin, 30 Ekim 1918'de imzalanan mütareke tarihindeki sı*nırlarımız içinde kalan toprakları bölmeye çalışmalarına karşı çıkılacaktır.
  • Memleketimize karşı işgal emeli beslemeyen herhangi bir devletin fenni, sınaî ve ekonomik yardımı memnuniyetle karşılanacaktır.
  • Milletlerin kendi kaderini tayin ettiği bu tarihi devirde, merkezi büle ürnetin de milli iradeye tabi olması zaruridir. Hükümet, derhal Meclis-i Mebusanı toplayarak hükümet işlerinin meclisin denetimine alınmasına çalışılacaktır.

177_ Sivas Kongresi Kongre Ne Zaman Toplandı? 38 delege ile 4 Eylül 1919 günü Mekteb-i Sultani binasında açıldı.
178_ Sivas Kongresinin En Önemli Meselesi Nedir? Hatta bu yüzden manda meselesi kongrenin en önemli tartışma konusu haline gelmişti
179_ Sivas Kongresinde Alınan Kararlar Nedir? Buna Göre;

  • Mütareke'nin imzalandığı tarihteki sınırlarımız sa*vunuluyor,
  • Mebusarı Meclisi'nin bir an önce toplanarak milli irade yönünde çalış*ması isteniyor,
  • Temsil Heyeti'nin genişletilerek, bütün ülkeyi temsil etmesi amaç*lanıyordu.
  • Ayrıca kongre kararları gereğince, Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri, "Ana*dolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri" adıyla tek bir çatıda toplanıyordu.
  • Kongre "İrade-i Milliye" adıyla bir de gazete çıkardı

180_Paris Barış Konferansı'na Gidecek Heyetin Seçimin*de Ne Dikkate Alınacaktır? Heyet-i Temsiliye'nin tercihleri dikkate alınacak, Meclis-i Mebusan'ın bir an önce toplanması sağlanacak, Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri İstanbul Hükümetince hukuken tanınacak idi
181_ Meclis-İ Mebusan Ne Zaman Toplandı? 12 Ocak 1920'de İstanbul'da toplandı. Musta*fa Kemal'in direktifi ile hareket eden Milli Mücadele yanlısı milletvekilleri Felah-ı Vatan grubunu kurdular
182_ Misak-I Milli Erzurum Ve Sivas Kongrelerinde Şekillenmiş İdi. Milli Müca*dele'nin Hedeflerini Ortaya Koyan 6 Maddelik Bu Fevkalade Önemli Belgede Özet*le Şöyle Deniliyordu;

  • Madde 1: Osmanlı İslam çoğunluğu ile meskün yerler bir bütün teşkil etmektedir. Bu hattın dışında kalan ve Mütareke sırasında düşman ordularının işgali altında bulu*nan kısımların alın yazısı (geleceği) yine halkının serbest oyu ile tespit edilecektir.
  • Madde 2: Daha önce halkın serbest oyu ile anavatana katılmayı kabul etmiş bu*lunan Elviye-i Selase (Kars, Ardahan, Batum) için gerekirse tekrar halkın oylarına başvurulması kabul edilecektir.
  • Madde 3: Batı Trakya(Paşa eli)nın, hukuki statüsü de bölge halkının oyu ile tespit edilmelidir.
  • Madde 4: Hükümet ve Hilafet mer*kezi olan İstanbul şehri ile Marmara Denizi'nin güvenliği her türlü tehlike*den korunmuş olmalıdır. Bu esas saklı kalmak kaydıyla Boğazların dünya ti*caret ve ulaştırmasına açılması hakkın*da bizimle öteki bütün ilgili devletlerin ortaklaşa verecekleri karar muteber sa*yılacaktır.
  • Madde 5: Müttefik devletler ile düş*manlar arasında yapılan antlaşmalar gereğince azınlıkların hakları civar ül*kelerde bulunan Müslüman halkın da aynı haklardan faydalanması şartıyla tarafımızdan korunacaktır.
  • Madde 6: Siyasi, adli ve mali alanda gelişmemizi önleyecek bütün sınırla*malar (kapitülasyonlar) kaldırılmalıdır.

183_ İstiklal Savaşı'nın Da Gerekçelerini Ortaya Koyan Bu Hükümleri Analiz Ettiğimiz*de Üç Temel Noktada Toplandığını Görüyoruz.

  • Birincisi; sınırlar, İstanbul ve Marma*ra'nın güvenliği meselesi.
  • İkincisi; Azınlıklar ve buna bağlı olarak Anadolu dışın*daki Türk ve Müslümanların haklarının korunması meselesi.
  • Üçüncüsü ise; Ekono*mik hedefler yani kapitülasyonların asla kabul edilemeyeceği konusu. Milli Müca*dele'nin haklı gerekçelerini ve amacını ortaya koyan bu program, aynı zamanda Lozan Antlaşması'nda da temel müzakere konularını oluşturacaktır.

184_İstanbul Ne Zaman İşgal Edildi? 16 Mart 1920 sabahı İstanbul resmen işgal edildi.
185_ Büyük Millet Meclisi Ne Zaman Açıldı? 23 Nisan 1920 Cuma günü, Ulus meyda*nı altında şimdi müze olarak kullanılan binada dualarla açıldı
186_ Dürrizade'nin Fetvasına Karşı Ne Oldu? Ankara Müftüsü Rıfat Efendi'nin öncü*lüğünde 153 din görevlisinin imzasını taşıyan fetva, Milli Mücadele'nin haklılığını ortaya koyma ve halkı aydınlatma açısından çok etkili oldu
187_Sevr Antlaşması İtilaf Devletleri De Nerde Ve Hangi Ülkeler Katıldı? Bir an önce, savaşı kaybeden devletlerle antlaşmalar yaparak emperyalist niyetlerini gerçekleş*tirmek istiyorlardı. Bunun için 18 Ocak 1919'da Paris'te toplanmışlar ve takip eden aylarda, Almanya, Avusturya, Bulgaristan ve Macaristan ile antlaşmalar imzalamış*lar
188_ Sevr Antlaşmasını Osmanlı Ne Zaman İmzaladı? Damat Ferit Hükümeti'nin gönderdiği temsilciler 10 Ağustos 1920'de Paris'in Sevr semtinde antlaşmayı imzaladılar.
189_ Sevr Antlaşmasın 433 Maddelik Olan Bu Antlaşmanın Te*mel Hükümleri Şöyle İdi;

  • Türkiye'ye İstanbul ile Orta Anadolu'da Ankara ve Kastamonu vilayetlerini kapsayan küçük bir coğrafya bırakılıyordu.
  • İstanbul başkent kalacak ancak ulus*lararası bir statüsü bulunacaktı.
  • Boğazlar uluslararası bir komisyonun tasarrufun*da olacak.
  • Batı Anadolu'nun büyük kısmı ile Doğu Trakya Yunanistan'a verile*cek.
  • Doğu Anadolu'da bağımsız bir Ermenistan ve onun güneyinde özerk bir Kürdistan kurulacak.
  • Çukurova bölgesi Sivas ve Malatya Fransız, Akdeniz bölge*si ve Konya civarı İtalyan nüfuz bölgesine ayrılacak.
  • Ordu sadece iç güvenliği sağlayacak ölçüde olacak.
  • Kapitülasyonlar genişletilerek yeniden yürürlüğe ko*nacak.
  • Ülkeden ayrılmış gayrimüslimler dönebilecek ve Osmanlı Hükümeti bun*ların zararlarını ödeyecek.
  • Osmanlı Hükümeti İtilaf Devletleri'nin onayı dışında ekonomik kararlar alamayacaktı.

190_ Kuva-Yı Milliye Dönemi Nedir? Öncelikle işgal tehlikesine yakın yerler olmak üzere hemen ülkenin her tarafından teşekkül eden bu kuvvetlere; "kuva-yı milliye", "müfreze", mücahidin", "gönüllü", "alay", "milli tabur", "milli bölük" gibi isimler verilmiştir.
191_ Ermeniler Paris Barış Konferansı'na Başvura*rak Nereleri İstemiştir? Giresun-Mersin çizgisinin doğusunda kalan Anadolu coğrafyasının neredeyse tamamının kendilerine verilmesini istemişlerdi
192_ Gümrü Antlaşması Ne Zaman Kiminle Oldu? Türk ordusundan büyük darbe yiyen Ermeniler ateşkes istersek mecburiyetinde kalmış ve 3 Aralık 1920'de yapılan Gümrü Antlaşması'yla, Türkiye'nin isteklerini kabul etmek durumunda kalmışlar*dır
193_ TBMM Gürcistan'a Bir Nota Vererek, Bir Türk Yurdu Olan Üç Sarı Cağın Türkiye'ye İadesini İstedi. Buralar Nedir? (Kars, Ardahan, Batum)
194_ "Şark Fatihi" Olarak Anılan Kişi Kimdir? Kazım Karabekir
195_ Maraşlıların İlk Mücadele Bayrağını Kim Açtı? Maraş'ta Sütçü İmam, Türk kadınlarına sarkıntı*lık etmeye kalkan Fransız askerlerine silahla karşılık vererek Maraşlıların mücade*le bayrağını açtı.
196_ TBMM Ne Zaman Urfa’ya Gazi Unvanı Verdi? 6 Şubat 1921'de çıkardığı kanun ile "Gazi" unvanı vererek takdir etti. Urfalıların da Yüzbaşı Ali Saib Bey'in komutasın*da verdikleri mücadele Fransızlara bu toprakların sahipsiz olmadığını gösterdi. Fransızlar 10 Nisan 1920'de Urfa'yı boşaltmak mecburiyetinde kaldılar.
197_ Ankara Antlaşması'nı Ne Zaman Ve Kimler Arasında Oldu? (20 Ekim 1921) TBMM Hükümeti'yle Fransa arasında imzalaya*rak, Hatay dışında işgal ettiği yerleri boşaltmış ve müttefiklerinden ayrılmıştır
198_ İlk Silahlı Mukavemeti Nerede Oldu? Ayvalık'ta 172. Alay Komutanı Ali Bey (Çetin kaya) komutasındaki Türk kuvvetleri büyük direniş gösterdiler. Bu direniş, İstiklal Savaşı'nda bir ordu birliğinin ilk silahlı mukavemeti olarak kabul edilir.
199_ Kuvayi Milliyenin Tasviyesi Ne Zaman Başladı? Yapılan hazırlıklar sonunda 1920 Ekim ayından itibaren Kuva-yı Milliye'nin tas*fiyesi başladı. 9 Kasım'da Batı Cephesi; Batı ve Güney Cephesi olmak üzere ikiye ayrıldı. 10 Kasım'da Albay İsmet (İnönü) Batı Cephesi,lI Kasım'da Albay Refet (Bele) Güney Cephesi komutanlığına atandılar.
200_ İnönü Muharebeleri Nedir? Yunan birliklerini 9 Ocak'ta İnönü civarında karşıladı. Yunan kuvvetleri burada çetin Türk direnişi karşısında du*ramamış ve zayiat vererek 11 Ocak'ta eski mevzilerine geri çekilmek mecburiyetin*de kalmıştır. Bu başarı, TBMM'de ve başta Nutuk olmak üzere dönemin kaynakla*rında ı. İnönü Zaferi olarak adlandırılmıştır. Yunanlar ise bunu bir yenilgi olarak ka*bul etmeyip, bu harekata" taaruzi keşif adını vermişlerdir.
201_ Meclis, 5 Ağustos'ta Kabul Ettiği Kanunla Mustafa Kemal Paşa'ya Kay Süreyle Başkomutanlık Yetkisi Verdi? Üç ay süreyle Başkomutanlık yetkilerini verdi. Mustafa Kemal, ilk işi olarak Telcalif-i Milliye emir*lerini yayınladı.
202_Sakarya Zaferinde Türk Ordusu Ne Kadar Kayıp Verdi? Bu savaşta Türk ordusu Tsi tümen komutanı olmak üzere 3282 şehit, 13.618 yaralı ve 415 esir; Türk ordusunun şehitleri arasında çok sayıda subay ve özellikle ye*dek subay bulunuyordu
203_Sakarya Zaferinde Yunanlar Ne Kadar Kayıp Verdi? Subay ve er 15.000 ölü ve 25.000 civarında yaralı vermişlerdir.
204_ Kars Antlaşması Kimlerle Ne Zaman İmzalandı? Sakarya Za*feri ile Türklerin son zaferi kazanacakları hakkında kuşkuları kalmayan Sovyet Şu*rasına bağlı Kafkas Devletleri (Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan), Sovyet Rus*ya'nın aracılığı ile 13 Ekim'de Kars Antlaşmasını imzaladılar.
205_ Mustafa Kemal Paşa'ya Ne Zaman Gazi Unvanı Verildi? 19 Eylül 1921'de "Gazi" unvan ve "Mareşal" rütbele*ri verildi.
206_ Büyük Taarruz Ne Zaman Başladı? 26 Ağustos 1922 sabahı Türk ordusunun topçu ateşiyle başladı.
207_ Mudanya Mütarekesi Neler Oldu? Buna Göre;

  • 15 Ekim'den itibaren çatışmalar duracak,
  • Yunanlar 15 gün için*de Doğu Trakya'yı boşaltacaklar ve 30 gün zarfında Trakya Türk memurlarına devredilecekti.
  • Barış antlaşması imzalanıncaya kadar İtilaf kuvvetleri miktarlarını artırmamak şartıyla bulundukları yerlerde kalabileceklerdir.
  • Mudanya Mütareke*si, Türk İstiklal Savaşı'nın Türk zaferiyle sonuçlandığını gösteren ilk diplomatik ve siyasi belge olması bakımından fevkalade önemlidir. Mütareke yurt içinde bü*yük coşku ile karşılanmıştır.

208_ İstiklal Savaşı Fevkalade Zor Şartlarda Verildi. Bu Zorluk, İki Temel Noktada Toplanıyor İdi.

  • Birincisi; nüfus meselesi,
  • İkin*cisi; ekonomik durum.

209_Sovyetlerden Gelen Askeri' Yardımların Başlıcalar İse Şunlardır:

  • Çeşitli tarihlerde sağlanan toplam 10 milyon ruble para,
  • 39275 adet tüfek, 327 adet makineli tüfek, 62.986.000 tüfek mermisi,
  • 54 top, 1000 atımlık top barutu,
  • 4000 adet el bombası, 4000 şarapnel mermisi,
  • 1500 kılıç ve 20000 gaz maskesi... Gibi

210_ Fransızlar İle 20 Ekim 1921'de Ankara Antlaşması İmzalandı. Fransızlar Anadolu'dan çekilirken önemli miktarlarda silah ve cephane*yi Ankara Hükümeti'ne teslim etti. Bunlar arasında 10089 tüfek, 1505 sandık tüfek mermisi ve 10 adet uçak vardı. Daha sonra Fransa, Ankara'nın piyasa koşulları içinde her türlü silah ve malzemeyi satın almasına kolaylık gösterdi.