Mirasçılıktan Çıkarma Ve Mirastan Yoksunluk Nedir?

Murisin mirasçılarını ve saklı paya sahip mirasçılarını mirasçı olmaktan çıkarmak gibi bir hakkı vardır. Ancak bu hususta ilgili hakkın kullanılabileceği durumları medeni hukuk belirlemiştir ve aksi gibi durumların söz konusu olması halinde; mirasçılıktan çıkarma hükümlerinin uygulanabilmesi söz konusu değildir. Murisin iki farklı mirastan çıkarma yolu vardır ki bunlar;

  1. Iskat yani; saklı paylı olan mirasçıların mirasçılıktan çıkarılması,
  2. Mirastan esaslı yoksunluk, olarak kendini gösterir. Şimdi bu başlıkların tamamını ayrıntılı bir biçimde ele alalım.

ISKAT Nedir?

Iskat, murisin saklı paya sahip olan mirasçılarına verilen isimdir ki aynı şekilde bir saklı paylı mirasçı olarak anılmasında da herhangi bir sakınca söz konusu değildir.
ISKAT Mirasçıları Mirastan Nasıl Çıkarılabilir?

Murisin saklı paylı mirasçılarını mirasçılıktan çıkarabilmesi için mutlaka bu konu ile alakalı olarak bir vasiyetname düzenlemiş olması beklenir. Fakat muris; her saklı paya sahip mirasçısı için vasiyetname düzenleme yolu ile mirastan çıkarma işlemini uygulamaya yetkili değildir. Nihayetinde medeni hukukta belirtilmiş olan esaslı ana sebeplerin gerçekleşmiş olması aranır. Bunun haricinde saklı paylı mirasçıların tamamını hukuk düzeni korumaktadır ki bu haklarını arayabilmeleri açısından bir de tenkis davası kapsamını getirmiştir. Peki, hukuken sayılmış olan saklı paylı mirasçıların mirastan çıkarılması işlemini gerekli kılan durumlar nelerdir?

  • Eğer ilgili saklı paylı mirasçı murisin kendisine veya da murisin ailesine karşı bir suç işlemiş ise; o halde bu kimsenin mirasçılıktan çıkarılabilmesi durumu söz konusu olabilir.
  • Aynı şekilde ilgili mirasçı kimsenin hem mirasçı olması sebebi ile oluşan yükümlülüklerini hem de aile bireylerine karşı oluşmuş olan yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda da mirasçılıktan çıkarılabilmesi söz konusu olabilir.

Saklı paylı mirasçıların bu sebepler dahilinde mirasçılıktan çıkarılabilmesi için mutlaka hangi hısımların saklı paylı mirasçı kapsamında olduğunu da bilmek gerekir. Kısaca belirtelim ki; murisin alt soyu – anne ve baba – eş; saklı paylı mirasçılar arasında yer alırlar. Ve her saklı paylı mirasçı için ayrılmış olan saklı pay oranı da farklı tutulmaktadır.
ISKAT İşlemini Kimler Yapabilir?

Iskat işleminin yapılabilmesi için mutlaka murisin bu konu ile alakalı olarak bir vasiyetname yazması gerekmektedir. Ek olarak ise; mirasçılıktan çıkarma işleminin de esas olan bireyselliktir. Yani; bir kimsenin vasiyetname ile mirasçılıktan çıkarılması söz konusu olur ise; o halde yalnızca o ilgili kimsenin mirasçılıktan çıkarılması söz konusu olmuştur, denilir. Bu kimsenin alt soyu konu ile alakalı değildir. Onlar aynı şekilde kendi üst soyu olan kimseler vefat etmiş gibi mirasçı olurlar. Mirasçılıktan çıkarma işlemi; bir ceza gibidir. Yani bir kimsenin mirası ret etmesi farklı bir kimsenin mirasçılıktan çıkarılması farklıdır. Bu husustaki esaslı ayrım konusu; ilgili kimsenin rızasında aranır. Yani; ben rızam ile mirasçı olmayı istemiyor isem; mirası kendim ret ediyorumdur. Ancak eğer ben istediğim halde benim ilgili kötü davranışlarım yasal paylı mirasçı olmaktan beni re’sen çıkarıyor ise; o halde bir mirasçılıktan çıkarılma durumu söz konusu olur.
Koruyu Çıkarma Nedir?

Saklı paylı mirasçıların mirasçılıktan çıkarılması halinde bu durumun bir cezai sonuç olduğunu sizlere ifade etmiştik. Ancak farklı bir konu başlığımız var ki bu; mirastan çıkarma işlemini yalnızca ilgili saklı paya sahip mirasçının yalnızca kendi çıkarları doğrultusunda çıkarılmasını kapsamaktadır. Şöyle ki, ilgili kimsenin koruyucu çıkarma işlemi ile mirasçılıktan çıkarılması söz konusu olacak ise; o halde bu ilgili kimse bir cenin dahi olabilmektedir. Koruyucu mirasçılıktan çıkarma da mirastan çıkarılan bir insanı nasıl koruyoruz ki, tarzındaki sorular aklınızda şekillenebilir. Hemen daha net bir hale getirelim;

  • Eğer koruyucu mirasçılıktan çıkarma söz konusu ise; o halde ilgili mirasçı kimse kesin olarak saklı payının yarısını almaya hak kazanır ve bu kimsenin miransın saklı payının yarısı dokunulmaz, hükmündedir.
  • Örnek ile daha net hale getirir isek; bir kimsenin borç senetleri olsun ve aynı şekilde ilgili kimse bu borç senetlerini ödeme konusunda acze düşsün. Bu durumda ne olacak? Hem ilgili kimsenin tüm miras payı gidecek hem de alt soyuna herhangi bir miras payı kalmayacak. Ancak koruyucu çıkarma uygulanır ise; bu kimsenin alacaklıları ilgili miras payına göz dikemeyecek olup aynı zamanda kendi hukuki hakları da saklı tutulacaktır.

Koruyucu mirastan çıkarmanın olabilmesi için eksikliği kabul edilemeyecek tek durum; borç ödeme konusunda aciz duruma düşülmüş olması ve bu durumun ilgili resmi senetler ile kanıtlanmasıdır.
Mirastan Yoksunluk Nedir?

Bir mirasçının mirasta yoksun kalabilmesi için çeşitli nedenler söz konusu olabilir. Bu hususta; dört farklı sebebin hukuken sıralanmış olduğu görülmektedir ki bunlar sırası ile;

  • Miras bırakan kimseyi, ilgili mirasçının kasten öldürmesi veya da öldürmeye teşebbüs etmiş olması,
  • İlgili mirasçının, miras bırakan kimseye zorla olacak şekilde bir ölüme bağlı tasarruf yaptırması,
  • İlgili mirasçının; ilgili murisin bir ölüme bağlı tasarrufunu yok etmiş olması,
  • Son olarak ise; ilgili mirasçının miras bırakan kimseyi ölüme bağlı tasarrufu yapamayacak hale getirmesi, şeklinde sayabiliriz.

Mirastan yoksunluğun olabilmesi için mutlaka mirastan yoksun edilecek kimsenin ilgili murise hukuken mirasçı olması beklenir.
Nasıl ki; saklı paya sahip mirasçıların mirasçılıkta çıkarılması halinde alt soyun etkilenmesi söz konusu değildi ise; aynı şekilde mirastan yoksunlukta da kanunen yalnızca ilgili mirasçının kendisi sorumlu tutulur. Yani bu kimsenin alt soyu da bu kimse gibi mirastan yoksun tutulmaz. İlgili murisin tereke paylaşımı söz konusu olduğu zaman; mirastan yoksun edilen kimsenin vefat etmiş gibi değerlendirilmesi söz konusu olur.
Mirastan yoksun kalma, saklı paylı mirasçıların mirastan yoksun bırakılması ve koruyucu mirasçılıktan çıkarma durumlarında; herhangi bir neden olması halinde yahut da ilgili murisin bu konular üzerinde fikir değişikliğine gitmesi halinde yahut da daha farklı nedenlerin varlığı halinde bu işlemlerin tamamından da dönülebilecektir. Ancak bu işlemlerin tamamı için söz konusu oluşabilecek bir geri adım ve işlemlerin reddi konusundaki fikirlerin ve resmi işlemlerin tamamının miras bırakan kimseden yani muristen çıkmış olması beklenir. Eğer muris hayatta değil ise; artık bu işlemlerin tamamından da geri dönem gibi bir durum söz konusu olmayacaktır. Ve nihayetinde; mirastan yoksun kala, saklı paylı olmaları halinde mirastan yoksun bırakılan kimselerin eğer herhangi bir dava açma yolu ile tekrar mirasçı olmayı arzu etmeleri gibi bir durum gündeme gelir ise; yapılacak işlemlerin tamamı geçersiz olur. Çünkü dediğimiz gibi; bu gibi durumların tamamında yalnızca muris ile ilgili yoksun bırakılan kimselerin tasarrufları önemlidir. Yoksun kalan bir kimsenin diğer mirasçılara üstün hak iddiası ile dava açması yahut da alacak haklarının olduğu konusunda hukuki yollar ile bilgi arz etmesi tam anlamı ile ölü işlemleri bağdaştırır. Ancak tekrar hatırlatmakta fayda var ki; bu yoksunluk işlemlerinin tamamı için geçerli olan kural; alt soyun bağlanmıyor olmasıdır. Alt soy; her durumda mirasçı olmaya devam edecektir. Ve alt soyun mirasçılıktan çıkarılabilmesi için gerekçeli tek işlem; ivazlı mirastan vazgeçmedir.