Menkul kıymetler borsası
Menkul kıymetlerin alınıp satıldığı piyasalardır.2 ye ayrılır

  1. birincil piyasalar
  2. ikincil piyasalar
  3. Birincil piyasalar:finansman ihtiyacı olan işletmelerin çıkarmış oldukları ** lerin ilk elden satışa sunuldu u piyasalardır. Yeni çıkarılan tahviller ve hisse senetleri burada satı a sunulur. Yeni çıkarılan hisse senetlerinin 3 ay içinde satı a sunulması zorunludur. Bu satı taahhütlü pazarlama yada garantili satış niteliğindedir. Ve bankalar aracılığıyla yapılır.

Taahhütlerin kapsamı; satı ı yapılmayan hisse senetlerinin pay sahipleri,kurucuları ve aracılar tarafından satın alınmasıdır. Bir AO finansman sağlamak amacıyla ihraç edebileceği toplam tahvilleri genel kurulunca onaylanan ve bilançosunda yer alan;
ÇIKARILMIŞ SERMAYE+ÖDENMİŞ SERMAYE+YEDEK AKÇELER-ZARAR
Tutarından fazla olamaz. Çıkarılmış sermaye:AO ların çıkarmış olduğu satışı yapılan hisse senedi tutarını ifade eder.
Yedek akçeler: Kardan da ıtılmayıp alıkonulan miktar. (Yasa gere i veya ihtiyari olabilir)
Bankalar ayırmış oldukları yedek akçelerle devlet tahvili almak zorundadırlar.

  1. b) kincil piyasalar: en az bir kez el de i tirmi hisse senedi ve tahvillerin el de i tirdi i piyasalardır. İMKB de 1cil ve 2cil piyasa işlemleri gerçekleştirilir. İMKB iki alt piyasadan oluşur;
  2. Hisse senetleri piyasası:


  • Ulusal(kot içi)Pazar: MKB ye kayıtlı olan şirket hisse senetlerinin alınıp satıldığı piyasalardır.
  • Bölgesel (kot dışı Pazar):ulusal pazarda işlem görmeyen hisse senetleri burada işlem görür.


  • Toptan satış pazarı:belirli bir miktarın üzerindeki hisse senetlerinin alınıp satıldığı piyasalardır. blok halinde alım satımın yapıldığı piyasalardır. örn; özelleştirme işlemleri.

hisse senedi toplu halde alınıp satılırken tekelde toplanmamasına dikkat edilmelidir.

  • Yeni irketler piyasası: yeni kurulan ve geli me potansiyeli yüksek olan, hisse senetlerini ilk kez piyasaya süren irketlerin i lemlerinin yapıldı ı piyasalardır.
  • Uluslar arası pazarlar:yabancı ülke şirketlerinin alım satım işlemlerinin yapıldığı piyasalardır. Kurulu amacı; Türk irketleriyle eski do u bloku ülkelerinin irketlerine ait hisse senetlerinin alınıp satılmasıdır.
  • Gözaltı piyasası: amacı piyasada hisse senetleri işlem gören şirketlerin ve şirketlere ait fonlardan yatırımcıların bilgilendirilmesi.199da kurulmuş.

Hisse senedi piyasasında 1. El alım satımı yapıldığı gibi mahkemeler,icra daireleri yada resmi dairelerin borsada yapılmasını zorunlu kıldığı işlemleri de yapmaktadırlar.

  1. Tahvil ve bono piyasası:


  • Kesin alım satım piyasası:o an için gerçekleştirilen işlemlerin yapılması.
  • Repo ve ters repo pazarı:

Tahvil ve bono piyasasında TCMB bankalar yada aracı kurumlar işlem yapabilmektedir. Bunun için yetki izin belgesi almak gerekmektedir.
LOT:borsadaki işlem birimi 1 lot=1000 hisse senedi bunun istisnaları vardır.
Borsada işlemler broker tarafından yapılır.
BANKERLER
Ödünç para verme kanununa göre ödünç para verme işlemleriyle uğraşmak bankerlik olarak adlandırılır.
Türkiye deki bankerlik çe itleri:

  • Piyasa bankerli i: Halktan çek bono vb araçlarla para toplayan ve ödünç verme işlemleriyle işlemleri ile uğraşan bankerleri ifade eder.
  • Borsa bankerliği: Halktan hisse senedi tahvil gibi menkul kıymetler kar ılı ında para toplayan ve ödünç para veren bankerlere denir.

Borsa bankerleri halka para kar ılı ında vermi oldukları menkul piyasa kıymetini piyasa de erinin ve faiz oranının üzerinde geri satmayı taahhüt eder.
1974 ten sonra hükümetin kredi faiz oranını düşük tutmasıyla bankerlerin sayısı artmıştır.
1981 de 2499sayılı SPK ile Türkiye de gerçek anlamda bankerlik düzenlenmiştir kanuna göre bankerler halktan para toplayamazlar. Sadece sermayeleri tutarında ödünç para verebilirler. Banka faizlerinin üzerinde faiz veremezler. SPK dan aracı kurum olarak işlem yapmak adına yetki belgesi almak zorundadırlar. AO olarak kurulurlar ve sermayelerinin % 51 i nama yazılı senetlerden oluşur.
DİĞER MAL KURULUŞLAR
Para oluşturma gücü olmayan kuruluşlardır.

  1. Yatırım ve kalkınma bankaları:

Sermaye piyasasında faaliyet göstermek,büyük ölçekli projeler için finanssal destek sağlamak bankaların devir ve birleşme işlemleri dahil tüm konularda danışmanlık yapmak gibi görevleri yerine getiren ve mevduat kabulü hariç bankacılık işlemlerini yerine getirmekle yükümlü olan bankalardır. Kamu sermayeli yatırım bankalarına örnek;
Eksim bank: 1964 de devlet yatırım bankası olarak kurulmuştur. 1987 de EXM bank olarak faaliyet göstermeye başlamıştır.
Türkiye ihracat ve kredi bankası: devlet yatırım bankası olarak kurulduğu ilk dönemlerde … yatırımlarına yönelik faaliyet gösterirken daha sonraları dış ticaretin finansmanına yönelik işlemler yapmaya ba lamı tır.
Belediyeler bankası: 1933 de kurulmuştur 1944te iller bankasına dönüşmüştür.
Yatırım ve kalkınma bankalarının kaynakları:
Bankalarda ağırlıklı olarak yabancı sermaye vardır.
Solvabilite oranı: öz kaynaklarla yabancı kaynaklar arasındaki oranı ifade eder. Geli mi ülkelerde bu oran 1/50dir Türkiye gibi ülkelerde bu oran daha az gerçekleşmektedir.
Solvabilite oranı= Öz Kaynaklar/ Yabancı Kaynaklar
Öz kaynaklar: sermaye + ihtiyatlar. İhtiyatlar kanuni yada ihtiyari olarak ayrılan yedek akçeler.
Yabancı kaynaklar:TCMB tarafından sağladıkları krediler. Bankalar kurulu kararıyla sağlanacak kaynaklar bu tür kaynaklar bankalara belirli fonları kullanma hakkını verir.
Euro kredi:bir bankanın yada hükümetin yabancı para cinsinden çıkarmış olduğu tahvilleri uluslar arası pazarda satarak sağladığı gelirken bu krediler daha çok sendikasyon kredileri olarak adlandırılır.
Sendikasyon kredileri; bir bankalar konsorsiyumu tarafından sa lanabilmektedir.
Bankalar Konsorsiyumu: Bir banka önderliğinde 8-10 arası bankanın oluşturduğu birlik. Bu bankalar farklı ülkelerden oluşur. Birlik yurt dışından kredi almak isteyen bankanın tahvillerini satarak bankaya gelir sağlamaktadır. Çoğunlukla garantili satış şeklinde yapılır.Vmevduat faiz oranları yükselince bankalar dı arıdan kredi almaktadırlar. Bunun dezavantajı bankaların döviz rezervleri kısımlarını karşılayamama durumu. Açık pozisyon kur politikasındaki ani değişikliklerden kaynaklanır.

  1. Kredi kooperatifleri:

Özellikle tarımsal amaçla çalışan çiftçilere kredi sağlamak amacıyla kurulmuş tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır.

  1. Sigorta şirketleri:

Elde ettikleri gelirleri ile bunların arasındaki zaman farkını kullanarak topladıkları paraları yatırımlara yönlendirebilirler yada müşterilere kısa vadeli kredi olarak kullandırabilirler.

  1. Menkul Kıymetler yatırım fonları

Katılım belgesi kar ılı ında halktan toplanacak paralarla riskin da ıtılması esasına göre belge sahipleri adına menkul kıymetler altın ve di er madenler portföyü i letmek üzere olu turulan mal varlığıdır. Fonun tüzel kişiliği yoktur. Kurucunun mal varlığı fonun mal varlığından ayrı tutulmaktadır. Kurucu belge sahipleri adına fonu temsil etmekle ve yönetmekle yükümlüdür.
1922ye kadar yalnızca bankalar fon ihraç ederek fon kurma yetkisine sahipken daha sonra SPK dan izin almak şartıyla özel sigorta şirketleri ,aracı kurumlar,yatırım şirketleri de fon oluşturabilmişlerdir.
^Bankalar aracı kurumlar ve aracı kurumlar ve sigorta şirketlerinin kurabilecekleri azami fon miktarı şu şekilde belirlenir; Ödenmiş sermaye+yedek akçeler+yeniden değerleme fonu-zararlaW100 Yeniden değerleme fonu: bir işletmenin sabit varlıklarının enflasyon nedeni ile düşen de erlerin bugünkü piyasa de erlerine e itleme i lemidir.
Özel emeklilik ve yardım sandıklarının kurabilecekleri fon miktarı kendi sermayeleri kadardır. İlgili kuruluşların yatırım fonu oluşturmak için SPK dan izin almaları gerekmektedir. daha sonra ihraç ettikleri katılım belgelerini en geç 1 ay içinde halka arz etmelidirler.
Katılma belgesi fiyatları her gün ayrı olarak belirlenir. satı fiyatı ile alı fiyatı arasındaki fark belgenin de erini belirler.
Yurt dışında 2 ayrı yatırım fonu belirlenir.

  1. sabit sermayeli(kapalı uçlu)
  2. de i ken sermayeli(açık uçlu) olarak ifade edilir.

Sabit sermayeli yatırım fonlarında ihraç edilen katılma belgeleri tümüyle satıldıktan sonra yeni katılım belgesi ihraç edilemez.
De i ken sermayelilerde ise yeni katılım belgeleri ihraç edilebilir.
Fonlar a tipi ve b tipi olarak 2 ye ayrılır. a tipi fonlar, portföy değerinin ağırlıklı ortalaması en az %25 i Türkiye de kurulmuş AŞ lerin hisse senetlerine yatırılıyor ise bunlar a tipi demektir diğerleri ise b tipi fonlardır.
Yatırım Fonlarının Türleri
Portföy değerinin en az %51 i devamlı olarak kamu ve özel sektör borçlanma senetlerine yatırılıyor ise fon tahvil ve bono fonu olarak adlandırılır.
Eğer portföyün en az %51 i hisse senetlerine yapılan yatırımlardan oluşuyorsa yatırım fonu hisse senedi fonu olarak adlandırılır.
Altın ve diğer madenlere yapılan yatırımdan oluşuyorsa fon altın ve diğer madenler fonu olarak adlandırılır.
Portföyün tamamı her biri en az %20 oranında farklı yatırım araçlarından oluşuyorsa fon karma fon dur. En az iki tane yatırım aracı bulunmalıdır.
Portföyün tamamı vadesi 90 günden az kalmış olan SPK araçlarından oluşuyorsa likit fon olarak adlandırılır. Bu tür fonları dışında kalan yatırım fonları ise dağken fon olarak adlandırılır.
Genelde yatırım fonları cazip yatırım araçları olarak görülür. Uzun vadeli yatırım araçları düşünülmelidir.

  1. Mankul kıymetler yatırım ortaklıkları

SPK ya göre riskin da ıtılması prensibine dayanılarak gayri menkul, menkul kıymet altın ve değerli madenler ,portföyü işletmek üzere AO şeklinde ve kayıtlı sermaye esasına göre işlem yapan kuruluşlardır.
Hisse senetlerini halka arz etmek zorundadırlar.
Kayıtlı sermaye esası: AO larda çıkarılabilecek azami hisse senedi sayısı belirten ticaret sicilinde tescil edilen sermayeyi ifade eder. Buna göre ihraç edilen hisse senetlerinin tümü satılıp değerleri nakden ödenmedikçe yeni hisse senedi ihraç edilemez.
Yatırım ortaklıkları hisse senetlerini satın aldıkları irketlerin herhangi bir ekilde yönetim ve sermayesine hakim olma amacı güdemezler. Yatırım ortaklıklarının ayet portföy de erinin en az %25 ini Türkiye de kurulan şirketlerin hisse senetleri oluşturuyorsa A tipi yatırım ortaklığı olarak adlandırılır. Bunun dışındakiler ise B tipi olarak adlandırılır.
A tipi yatırım ortaklıkları; ödünç para işlemleriyle uğraşamaz mevduat kabul edemez ve bunun sonrasındaki işlemleri yapamazlar Risk sermayesi yatırım ortaklı ı hariç di er yatırım ortaklıklarının hisse senetlerine yatırım yapmaları yasaktır
Yatırım Fonları-Yatırım Ortaklıkları

  1. Yatırım fonu tüzel kişiliğe sahip değildir
  2. Yatırım fonu katılım belgesi ihraç edilmek suretiyle ihraç edilebilir.
  3. Yatırım ortaklıkları halka arz edilen hisse senetleri ancak SP işlem görür.
  4. Yatırım fonları günlük belirlenir
  5. Yatırım ortaklıklarının hisse senedi piyasasındaki de eri yüksektir
  6. Yatırım ortaklıkları kar dağıtımından yararlanılarak kar yada zarar edebilir.
  7. Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıkları

Girişim şirketlerince 1. Piyasalarda satılmak amacıyla ihraç edilen likiditesi düşük,uzun vadeli menkul kıymetlere yatırım yapan ortaklıklar.
Girişim şirketleri: yeni kurulan ve giri im potansiyeli yüksek olan şirketlerdir.

  1. Gayri Menkul Yatırım Ortaklıkları

Yatırımın portföyünü gayrimenkul ve gayrimenkul e ba lı yatırım fonlarının olu turdu u ortaklıklardır.
PARA ARZI
Para arzı tanımına ili kin iktisatçılar arasında yaygın dört görü vardır.

  • Klasik yaklaşım: paranın değişim aracı olma özelliği ön plana çıkmaktadır ve ödeme aracı olarak kabul gören değerler para arzı tanımını oluşturmaktadır. Çek sisteminin gelişmediği ülkelerde para ,para arzı dolaşımdaki paradan oluşur. Geliştiği ülkelerde ise dolaşımdaki para+çeke tabi mevduatlar olu turmaktadır.
  • Chicago yaklaşımı: para arzı dolaşımdaki para vadesiz mevduatlar vadeli mevduatlar toplamından oluşmaktadır. Bu görüş iki önemli kritere dayandırılıyor; vadeli mevduatlar ile milli gelir arasındaki ilişkinin vadesiz mevduatlara göre daha yüksek oranda olmasıdır.(yani vadeli mevduatlar yatırım amaçlı oldu una göre gelirdeki artı la birlikte artacaktır. aynı zamanda para arzını da artıracaktır.) 2.vadesiz mevduat ile vadeli mevduat arasında belirli ölçüde ikamenin bulunmasıdır.
  • Gurley ve Shaw yakla ımı: Bu yakla ıma göre para arzı tanımına para ve para yerine geçen ödeme araçları girmektedir. Ama her bir araç ağırlandırılmak suretiyle para arzı tanımına dahil edilir.

Değerler neye göre belirlenir?
= Likiditesinin düşük veya yüksek olmasına göre değerler alır.

  • Kredi içeren geni görü : ekonomide bulunan bankaların ve di er mali kurumların kullandırmış oldukları kredi miktarı toplam para arzının miktarını vermektedir.