Atanmış elçi-Ambassador designate
Büyükelçi olarak tayin edildiği halde, henüz görev yeminini etmemiş -dolayısıyla vazifesine başlamamış- olan elçi.
Atatürk’ün Dış Politikası
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün izlediği dış politika. Üç döneme bölünerek incelenebilir: i. Kurtuluş Savaşı ve sonrasındaki Türk Dış Politikası, ii. Lozan Andlaşması’ndan 1930’a kadar olan dönem, iii. 1930’dan Atatürk’ün ölümüne kadar ki dönem.
Birinci dönemde Atatürk’ün amacı en kısa sürede ve tam bir şekilde ülkenin düşman işgalinden kurtarılmasıydı. Bu işgalin sona ereceği sınır ise son Osmanlı Mebusan Meclisince belirlenen Misak-ı Milli sınırları idi. Ayrıca Misak-ı Milli ilkeleri bu dönem dış politikasını temelini oluşturuyordu. Bu dönemde Türkiye yeni kurulmuş Sovyetler Birliği ile iyi ilişkiler kurarak bu devletten yardım almış ve gerek bu devleti Batılı devletlere gerekse de Batılı devletleri Sovyetlere karşı kullanarak kendi hedeflerine ulaşmaya çalışmıştır. Ayrıca Atatürk Müttefik devletler arasındaki menfaat çatışmalarından doğan ayrılıkları da kullanmasını iyi bilmiştir.
Lozan’dan sonra Türkiye’nin gerçekçi bir dış politika izlediği söylenebilir. Her ne kadar Lozan’dan arta kalan sorunlar çözülmek isteniyorsa da-Hatay, Musul, Boğazlar gibi- bu dönemde Türkiye Lozan’la elde ettiği statükoyu koruma çabasındadır. Sovyetler Birliği ile dostça ilişkiler sürmekle beraber bu ülke artık Türkiye’nin dayandığı tek devlet olmaktan çıkmaktaydı. Bu arada 1925’te Musul sorununun Türkiye’nin aleyhine bir şekilde çözülmesi ile Türk-İngiliz ilişkilerinde bir soğukluk yaşanmıştır.
Son olarak 1930-1938 döneminde Türkiye bütün devletlerle iyi ilişkiler kurmaya çalışmış ve Türk dış politikasının temelini belirleyen “Yurtta Sulh, Cihanda Sulh” sözü bu dönemde söylenmiştir. 1932’de Milletler Cemiyeti’ne giren Türkiye, Yunanistan ve diğer Balkan devletleri ile kurulan sıcak ilişkiler doğrultusunda bu devletlerle Balkan Antantını imzalamıştır. 1937 yılında da aynı barışçı politika doğrultusunda Türkiye İran, Irak ve Afganistan ile Sadabat Paktı’nı kurmuştur. Türkiye bu dönemde de statükocu bir politika izlemiştir. Montreux Sözleşmesi ve Hatay’ın Türkiye’ye katılması bu statükoculuktan kayış gibi değerlendirilse de bu gelişmelerin barışçı ve meşru yollardan sağlanması Türkiye’nin statükocu dış politikasının sürdüğünün göstergesidir.
Atlantik Bildirisi (Atlantic Charter), 14 Ağustos 1941
II. Dünya Savaşı sırasında, İngiltere Başbakanı Winston Churchill ile o sırada henüz savaşa girmemiş olan ABD’nin Başkanı Franklin Roosevelt arasında Kanada açıklarında bir savaş gemisinde yapılan ve beş gün süren görüşmeler sonucunda 14 Ağustos 1941’de yayınlanan ortak bildiri. 8 maddelik bu bildiri bir bakıma Wilson’un 14 noktası’na benzemektedir. Bu bildiri ile A.B.D.’nin tarafsızlık politikasını terk ettiği açıkça ortaya çıkmıştır. Bildirinin maddeleri özetle şöyledir: i.Savaştan sonra toprak kazanılmayacak ii.ilgili halkın onayı anılmadan toprak değişikliği yapılmayacak, iii.Uluslar kendi geleceklerini kendileri saptayacaklar (self-determination), iv.Uluslararası işbirliği gerçekleştirilip geliştirilecek, v.Temel hammaddelerden eşit biçimde faydalanılacak, vi.İnsanlar korku ve açlıktan kurtarılacak vii.Açık denizlerde ticaret serbestliği gerçekleştirilecek, viii.Mihver devletleri silahtan arındırılacak ve savaştan sonra topyekün silahsızlanmaya gidilecek. Bu maddeler daha sonra Birleşmiş Milletler Andlaşması’nın içine de alındı.
Atlantik Paktı-Atlantic Alliance
4 Nisan 1949 tarihinde Washington da imzalanan ve NATO’yu kuran Kuzey Atlantik Anlaşmasının/North Atlantic Treaty diğer ismidir.
Atlantik Yasası-Atlantic Charter
1941 yılı ağustos ayında İngiliz Başbakanı Winston Churchill ile ABD Başkanı Franklin Roosevelt arasında imzalanan ve ileride BM Yasasının da temelini oluşturacak olan ortak bildiri. Bu ortak beyannamede, özgürlük ve demokrasinin korunması, devletlerin zora başvurarak toprak genişletme çabalarının kınanması ve insanlığın korkulardan uzak yaşaması vurgulanıyordu. Beyannamenin bir diğer anlamı da o sırada henüz II. Dünya Savaşına girmemiş olan ABD’nin, açık biçimde müttefikleri desteklediğinin ilanı olmasıydı.
Ataşe-Attache
Ülke dışındaki elçiliklerde, kendi uzmanlık alanına göre raporlar hazırlayıp temsilcilik yapan, diplomatik misyona bağlı teknik uzman. Ataşeler siyasi, askeri, ekonomik, basın, tarım ya da kültürel alanlardaki uzmanlardan oluşabilir. Ataşelerin görevleri arasında, kendi alanı ile ilgili olarak ülkesini temsil etme, bilgi toplama ve ilişkileri geliştirme gibi konular bulunmaktadır. Ataşelerin bir kısmı dışişlerine bağlı olarak görev yaparlarken, diğer bir kısmı da farklı hükümet organlarının diplomatik misyonlarının uzantısı konumundadırlar.
Bir ülkenin yabancı ülkelerdeki diplomatik misyonlarında belirli bir uzmanlık alanı ile ilgili olarak temsil ve bilgi toplama fonksiyonunu gören diplomatik görevli. Siyasal memur statüsündeki bu görevli, bulunduğu yabancı devletin durumunu ve davranışlarını kendi yetki alanında kalmak koşuluyla izler ve hükümetine bildirir. Bazılarına göre onun bilgi toplama hareketi casusluk olarak kabul edilir. Ataşeler çeşitli hizmet alanlarında görev yaparlar. Örneğin askeri ataşeler (ataşe militer) bağlı oldukları ulusal ordunun komutanlığının temsilcisi sıfatıyla hem elçiliğin askeri danışmanıdır, hem de kendi ülkeleri için haber toplarlar. Basın ataşeleri basın, film, radyo ve televizyon gibi alanlarda uzmanlaşmış danışmanlardır. Ticaret ataşeleri, bulundukları yabancı ülkelerle kendi ülkeleri arasındaki ticaret ilişkilerini izleyen, ticaret anlaşmalarının hazırlanmasında rol alan ve kendi ülkelerinin ekonomik çıkarlarının korunması doğrultusunda danışma görevi yapan görevlilerdir. Kültür ataşeleri ise bulundukları yabancı ülkelerde kendi ülkelerinin kültürünü tanıtmaya ve iki ülke arasındaki kültür bağlarını geliştirmeye çalışırlar.
Ateşkes (cease fire-truce)
İki ya da daha çok taraf arasındaki çarpışmalara son vermek için yapılan antlaşma. Ateşkes antlaşmasının koşulları, kapsadığı alan ve süresi, genellikle antlaşmayı yapan taraflarca belirlenir. Ateşkes antlaşması ölülerin toplanması gibi özel amaçlarla, bölgesel ya da geçici olarak yapılabilir. Buna bölgesel ateşkes ya da mütareke denir. Bu antlaşmayla savaş durumu sona ermez. Bu tür antlaşmaların en önemli fonksiyonu, çatışan taraflara aralarındaki sorunu görüşmeler yoluyla çözme konusunda yeni bir fırsat oluşturmasıdır. Son zamanlardaki eğilim, ateşkes antlaşmasının kapsamını genişleterek biçim ve içerik açısından bir ön barış antlaşmasına dönüşmesini sağlamak yönündedir.
Ateşkes antlaşmasına ilişkin genel kurallar 1907 Lahey Barış Konferansı’nda saptanmış ve Lahey Kara Savaşı Yönetmeliği’nde yer almıştır. Bu yönetmeliğin koşullarına göre, bir ateşkes antlaşmasının yeterince açık olmaması, savaşın yeniden başlamasına sebep olabilir. Kasıtlı ilerlemeler, bir birliğin hattı dışındaki noktalara el koyması ve birliklerin istenmeyen ya da zayıf bir noktadan geri çekilmeleri, ateşkes antlaşmasının bozulmasını doğuran davranışlar arasındadır.
Atmosferde, Dış Uzayda ve Su Altında Nükleer Denemeleri Yasaklayan Andlaşma, 5 Ağustos 1963
Atmosferde, uzayda ve su altında nükleer denemelerini barışçı ya da askeri-yapılmasını yasaklayan andlaşma. 5 Ağustos 1963’te Moskova’da imzalanan andlaşma 10 Ekim 1963’te yürürlüğe girdi. Toprak altında nükleer deneme yapılmasını yasaklamadığı için “Sınırlı Deneme Yasağı Andlaşması” olarak da bilinir. Andlaşma metninde nükleer silah denemelerinin yanısıra “herhangi başka nükleer patlama” şeklinde barışçıl denemelerin de yasaklandığı belirtilmektedir.
Atom Bombası (atomic bomb)
Plütonyum 239 ya da uranyum 235 izotopları gibi ağır element çekirdeklerinin bölünmesiyle açığa çıkan enerjiden kaynaklanan büyük patlayıcı güce sahip nükleer salih. Bu bölünme, çok hızlı bir zincirleme tepkime içinde bölünebilir çekirdeklerin nötronlarla bombardımanıyla başlatılır. Bir atom bombasının gücü, kimyasal patlayıcılarla yapılmış aynı boyuttaki bir bombayla karşılaştırılamayacak kadar büyüktür. Patlama sırasında, şok dalgaları ve rüzgar basıncıyla yarattığı etkinin yanı sıra ısı, ışık ve öldürücü ışınlar radyasyon yayar.
İlk atom bombaları, II. Dünya Savaşı sırasında ABD’de Manhettan Projesi adıyla bilinen bir program çerçevesinde ve iki farklı türde üretildi. Plütonyumlu atombombası 16 Temmuz 1945’te New Mexico eyaletindeki Alamogordo’da denendi. Uranyumlu ilk atombombası ise, 6 Ağustos 1945’te Japonya’nın Hiroşima kentine atıldı ve kentin büyük bölümünün yerle bir olmasına, 200 binden çok kişinin ölümüne neden oldular. Bu çapta bir yıkıma yol açan ikinci bir plütonyum bombası da, 9 Ağustos’ta Nağazaki’ye atıldı. 1950’lerin ilk yıllarında termonükleer bombanın geliştirilmesiyle, atom bombaları ve silahları stratejik silahlar olmaktan çıkıp taktik silahlar sınıflardan sayılmaya başlandı.
Audiovizuyel politika-Audiovisual Policy
Avrupa Birliğinin 1986 da kabul ettiği Avrupa çapında audiovizuyel ortam kurma çalışmaları. Buna göre üye ülkeler arasında, programların serbest dolaşımını sınırlayan hukuki ve teknik engellerin kaldırılması, üretilen programlara Avrupa içeriği verilmesi ve telif haklarının yaygınlaştırılması ve bu yönde bir sanayi alt yapısı kurulması öngörülmüştür.
Augsburg Barışı, 1555
Almanya’da Lutherciliğin varlığını kabul eden ilk kalıcı yasal düzenleme. Augsburg’da toplanan Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu Dieti tarafından 25 Eylül 1555’te ilan edilmiştir. Buna göre imparatorluğun üyesi hiçbir devlet dinsel gerekçelerle bir başka üye devlet ile savaşa giremeyecek ve mezhepler silaha başvurmadan yeniden birleşene dek barış geçerli olacaktı. Ayrıca imparatorluğun her topluluk diliminde sadece bir mezhep tanınıyor -Katolik veya Luthercilik- böylece prenslerin seçtiği mezhep uyruklarını da bağlıyordu. Öteki mezhepten olanlar mülklerini satarak, bağlı oldukları mezhebin tanındığı prensliklere göç edebilirlerdi. Augsburg Barışı, eksikliklerine rağmen yarım yüzyılı aşkın bir süre Kutsal Roma-German İmparatorluğu’nu ciddi bir iç çatışmadan korudu.
Avrosantrizm Diplomasisi (eurocentric diplomacy)
Uluslararası ilişkilerdeki yaklaşım biçimlerinden birisidir ve Avrupa’yı önem ve öncelik bakımından en ön planda ve bütün işlerin ve olayların merkezi olarak görmek ve bunu kabullenmektedir. ABD’nin İkinci Dünya Savaşı öncesi yıllardaki kabuğuna çekilme politikası nedeniyle ve Sovyetler Birliğinin içerdekomünizmi yerleştirip pekiştirmek için meşgul bulunuşu sonucu Avrupa daima en önemli diplomasi odağı olarak göze çarpmıştır. Savaş sonrası yıllarda ABD ve Sovyetler’in iki süper devlet oluşları dünya politikasını iki kutuplu hale getirmiş, zamanla Çin’in ve Üçüncü Dünya denilen gelişmekte olan ülkelerin gruplaşmaları ile çok kutuplu (multipolar) bir durumda söz edilmeye başlanmıştır. Bu arada Avrupa kendi birliğini kurma yolunda bazı önemli adımlar atmış ve AET (Ortak Pazar veya Avrupa Ekonomik Topluluğu) çerçevesinde önce 6 sonra 9 ülke ekonomik birliğe yönelmiş ve diplomatik alanda ortak ve uyumlu bir dış politika amaçlanmakta ve sürdürülmektedir. Böylece bir çok önemlidünya sorunlarında ve olaylarında bunlar birarada hareket ile avronsantrizm diplomasisini güçlendirmekte ve iki süper güç arasında önemli bir pozisyon sağlamaktadır. Avrupa ülkelerinin ekonomik ve teknik gelişmeleri ile ortak diplomasileri bu durumunu sürdürmesinin başlıca etkenleri olacaktır. Türkiye’nin de avrosantrik gelişmeleri iyi izlemesi ve bir rol alması, üzerinde önemle durulan bir husustur.
Avrupa İmar Programı (European Recovery Programme)
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa ekonomileri büyük bir yıkıma uğramıştı. Savaştan sonra bu ülkeler yoğun bir ekonomik anırıma giriştiler. Onarım için gerekli araç ve gereçlerin sağlanabileceği tek kaynak ABD idi. Fakat bu da o ülkelerin kapasitelerini aşan altın ve döviz rezervi gerektiriyordu. 1947 yılında ABD Dışişleri Bakanı George C. Marshall önderliğide, Batı Avrupa ülkelerinin onarımı amacıyla hazırlanan bir Avrupa İmar Programı ortaya çıktı. Bu programın finansmanı için ABD’nin yaptığı yardımlar Marshall Yardımları diye bilinir. 1947’de bir miktar yardım dağıtılmakla birlikte, programın asıl uygulanışı 1948’de olmuştur. Programın başlatılmasından sonraki dört yıl içerisinde 17 Avrupa ülkesine toplam 12 milyar dolar tutarında hibe veya kredi şeklinde kaynak transferi yapılmıştır. Türkiye de az da olsa bu yardımlardan yararlanmıştır.
Avrupa Uyumu-Concert of Europe
1815 ile 1914 yılları arasında Avrupa çapında hakim olan siyasal uyum politikası. Napolyon’u mağlup eden devletlerin, Napolyon öncesi Avrupa’nın yeniden inşası ve her türlü ayaklanmayı bastırma ve statükoyu koruma amacına yönelik imzaladıkları Viyana Kongresinin kararları doğrultusunda giriştikleri sıkı işbirliği ortamı. Sistem daha çok, büyük devletlerin toprak sorunlarında birbirine danışmaları biçiminde sürmüştür. Belirli bir örgütsel yapısı olmayan sistem, Birinci Dünya Savaşının patlak vermesi ile sona erdi. Avrupa Uyumu Sistemi Avrupa’da siyasi istikrara büyük katkıda bulunmuştur. Büyük güçlerin birliğinin bozulması Avrupa’yı doğrudan I. Dünya Savaşı’na sürükledi.
XIX. yüzyılda Avrupa’da barışı tehdit eden önemli olaylar karşısında büyük güçlerin kurduğu ad hoc bir karşılıklı danışma sistemi. Avusturya, İngiltere, Fransa ve Prusya’ya daha sonra Almanya ve İtalya katılmış, geri kalan küçük devletler ise kendileriyle doğrudan ilgili bir olay durumunda sisteme dahil olmuşlardır. Uyum sistemi genellikle büyük devletlerin barışın tehdit edildiğine inandıkları anda topladıkları konferanslar şeklinde yürüyordu. Sonuçta büyük güçlerin hegemonyası egemen oluyordu. Sistem büyük güçlerin Üçlü İttifak ve Üçlü İtilaf şeklinde iki kutupta kamplaşmasına kadar sürmüştür.
Avrupa Güvenlik İşbirliği Konferansı AGİK-Conference on Security and Cooperation in Europe
İlk defa 1954 yılında gündeme getirilen; ancak, ciddi çalışmalarına 1971 yılında başlayarak, 1994 yılına kadar sürdüren 20 aşkın konferans dizisi. Tüm Avrupa ülkeleri, Kanada ve ABD’den oluşan 37 ülkenin katıldığı hükümetler arası konferansın başlıca iki amacı vardı: Avrupa da bloklar arası gerilim nedeniyle tehlikede bulunan istikrarı sağlamak ve Avrupa ülkelerinin demokratik, insan haklarına saygılı yönetimlere kavuşmaları. 1975 yılında Nihai Senet imzalanmış ve Helsinki İzleme Komitesi kurularak alınan kararların ciddi biçimde uygulanması amaçlanmıştır. Konferansların en önemli kazanımı, bloklar arası gerilimi yumuşatan bir platform olmasıydı. 1990 yılında imzalanan Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Anlaşması AKKA, ile bu yönde ciddi adımlar atan AGİK, yine 1990 da kabul ettiği Yeni Bir Avrupa İçin Paris Şartı ile kurumlaşma kararı almış ve 1994 yılında Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı adını almıştır.
Avrupa Silahsızlanma Konferansı-Conference on the Disarmement of Europe
Avrupa’da askeri anlamda yumuşamaya doğru önemli adımların atıldığı konferanstır. Stockholm’de 1984-1986 yılları arasında 12 defa toplanmıştır. Çoğu kez Stockholm Konferansı olarak da anılır. Avrupa’da karşılıklı güven, emniyet, silahsızlanma konuları görüşülmüş ve sonunda Stockholm Anlaşması imzalanmıştır. Bu yönüyle, Doğu-Batı ile bütün Avrupa’da konvansiyonel askeri güçleri konu eden ilk anlaşmadır. Anlaşmayla ülkelerin bir-birlerine büyük askeri hareketlerini haber vermeleri esası konmuştur.
Anayasa-Constitution
Bir devletin temel siyasi ve idari organizasyonu ile vatandaşların temel hak ve ödevlerini belirleyen temel kanun. Bu yönüyle anayasa bir ülkede tüm kanunların temel dayanağıdır. Anayasa, bir ülkenin egemenlik unsurlarından biri olduğu için, çiğnenmesi her ülkede ağır suçtur.
Akdeniz’in Korunması Sözleşmesi-Convention for the Protection from Marine Pollution of the Mediterranean
Adına Barcelona Sözleşmesi de denir. 1976 yılında Arnavutluk dışında Akdeniz’e kıyısı olan 18 ülke tarafından imzalanmış ve Şubat 1978 de yürürlüğe girmiştir. Daha sonra üç protokol ile tamamlanmıştır. AB’nin de taraf olduğu bu protokol ve sözleşmeler, BM Çevre Koruma Programına dahildir.
Avrupa Konseyi-Council of Europe
1949 yılında imzalanan Londra Anlaşması ile kurulmuş devletler arası örgüt. Amacı, insan haklarını, bireyin temel özgürlüklerini ve hukukun üstünlüğünü kabul eden üyeleri arasında siyasi, hukuki, kültürel ve sosyal alanlarda işbirliğini geliştirmek ve inandığı bu ilkeleri koruyup geliştirmektir. Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu otuz üyesi vardır. Örgütün organları: Bakanlar Komitesi, Parlamenterler Asamblesi ve Sekreterliktir. Bakanlar Komitesi, üye ülkelerin dışişleri bakanlarından oluşurken, Parlamenterler Asamblesi, ülkelerin nüfusuna göre düzenlenmiş kontenjan adedi kadar parlamenterden oluşur. Parlamenterler, ülkelerini değil kendilerini temsil ederler. Çok sayıda alt birimden oluşan Konseyin en önemli birimlerinden biri Avrupa İnsan Hakları Mahkemesidir. Konseyin merkezi Fransa’nın Strasbourg kentindedir. Konseyin AB ile doğrudan hiçbir yapısal bağlantısı yoktur. AB’nin karar organı olan Avrupa Birliği Konseyi /Council of European Union/ ile karıştırılmamalıdır.
Avrupa Birliği Konseyi-Council of European Union
Avrupa Birliğinin karar organıdır. Merkezi Brüksel dedir ve AB üyesi ülkelerin bakanlarından oluşur. Konsey, toplantı gündemini oluşturan konudaki bakanların düzenli toplantılarından oluşur. Örneğin ekonomi ile ilgili konularda AB üyesi ülke ekonomi bakanları, tarımla ilgili konularda AB üyesi ülke tarım bakanları bir araya gelerek Konseyi oluştururlar. AB mevzuatını hazırlar ve yas yapma konusunda Avrupa Parlamentosu ile eşgüdüm halinde çalışır.
Avrupa Adalet Divanı-Court of Justice/EU
Avrupa Birliği sınırları içindeki anlaşmaları, yasa ve kararları inceleyen, birlik kurumlarının üye ülkelerle, birbirleri ile ya da özel kişi ve kurumlarla ihtilaflarına bakan çok uluslu mahkeme. Divan 16 yargıçtan oluşur ve 6 yıllık bir süre için AB Bakanlar Konseyince atanır. Yargıçlar kararları basit çoğunluk ile alırlar. Kararları bağlayıcıdır ve temyiz imkanı bulunmamaktadır. Davalar bu mahkemenin önüne gelmeden önce ilk Aşama Mahkemesinde görülür.
Avrupa Konseyi Kültür İşbirliği Konseyi-Cultural Cooperation Council of Council of Europe
Avrupa Konseyinin eğitim ve kültür politikalarını geliştirmek ve uygulamasını izlemek üzere kurulmuş olan birimi.
Atlantik İlişkileri Bildirisi-Declaration on Atlantic Relations
19 Haziran 1974 tarihinde kabul edilen ve değişen dünya koşulları göz önünde bulundurularak, NATO içindeki ilişkilerin yeniden düzenlenmesini öngören bildirge. On dört maddeden oluşan belge, Soğuk Savaş dengelerinin korunmasını ima etmekle birlikte, Doğu-Batı ilişkilerinde gerekli olan pozitif tutumun benimsendiği dile getirilmiştir.
Askerden arındırılmış bölge-Demilitarized zone
Bir savaş sırasında, tarafların aralarında uzlaşarak karşılıklı askerlerini çekip boşalttıkları yerler. Söz konusu durum, savaş içinde veya savaş sonrasında olabileceği gibi, savaş olmaksızın bazı bunalım bölgelerinde de başvurulabilir.
Avrupa Birliği Anlaşma Projesi-Draft Treaty for European Union
14 Şubat 1984 tarihinde Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edilen ve Avrupa’daki entegrasyon sürecinin ekonomik alanın yanı sıra siyasal temele de dayanması için çalışmalar yapılmasını öngören proje. İtalyan parlamenter Altiero Spinelli 1907-1986 öncülüğünde hazırlanan proje, Avrupa Topluluğunun Avrupa Birliğine dönüştürülmesi yolunda önemli bir dönüm noktası olmuştur. 1980 yılında kurduğu -Corocodile Kulübü – ile bu yönde çalışmaları başlatan Spinelli, 1982 yılında AP’ye Avrupa Birliğine gitmek için daha önceki anlaşmanın reformunun gerektiğini bildirmiş, 1983te ön proje sunmuş ve 1984 yılında AP tarafından kabul edilmesini sağlamıştır. Ama söz konusu proje zaman içinde sönük kaldıysa da 1989’dan sonra başka isimler ve inisiyatifler altında AB sürecinin bu günlerine gelmesinde ciddi katkısı olmuştur.
Ambargo-Embargo
Uluslar arası ilişkilerde, siyasal, stratejik ya da ekonomik amaçlarla bir kısım malların, bazı ülkelerce diğerlerine ihracının, satışının ya da naklinin devlet gücü kullanarak yasaklanması. Ambargo, genelleştirilerek her türlü ihtiyaç maddesini kapsadığı zaman ablukaya dönüşür. Ambargoda, bir ülkeyi ekonomik ya da siyasi açıdan zor duruma düşürmek için o ülke ile ekonomik ilişkisi bulunan ülke ya da ülkenin buraya mal ve hizmet satımlarının engellemek üzere önlemler alması söz konusudur. Uluslar arası ilişkilerde bir yaptırım aracı olarak kullanılan ambargo, özellikle savaş durumlarında önem kazanmaktadır. Ambargonun amacına ulaşabilmesi için, hedef ülkenin gereksinme duyduğu malı alabileceği alternatif pazarlara sahip olmaması gerekir.
Ekonomik politikanın yaptırım araçlarından bir tanesi. Bir ülkeyi ekonomik açıdan zor duruma düşürmek için ticaret gemilerinin ve diğer malların giriş çıkışının, ithalat ve ihracatın yasaklanması. Ambargo etkili olabilmesi için sadece denizden değil, havadan ve hatta karadan da uygulanmalıdır. Ambargo sivil ve uluslararası olmak üzere iki türlüdür. Sivil ambargo, bir devletin kendi gemilerini yabancı devletlerin yağmasından korumak ya da malların belli bir ülkeye ulaşmasını engellemek amacıyla kendi limanlarında alıkoymasıdır. Uluslararası ambargo ise yabancı devlet gemilerinin ve mallarının alıkonulmasıdır. Ambargo amaç yönünden siyasal içerikli yahut misilleme türünde olabilir. Siyasal amaçlı ambargo savaş ya da ayaklanma içinde olan devletlere silah ve savaş malzemesi ihracını engellemek amacıyla uygulanır. İspanyol İç Savaşı sırasında ABD’nin tarafsızlığını belirtmek amacıyla uyguladığı 1937 yılındaki ambargo bu türe bir örnektir. Misilleme türünde ambargo; devletler hukukuna ilişkin yükümlülüklerini çiğnediği düşünülen bir devlete karşı kullanılır. İngiltere ve Fransa’ya konulan 1807 ABDambargosu bu niteliktedir. Ayrıca ABD’nin en gözde devlet olan SSCB’ye uygulamış olduğu kısıtlama da “de facto ambargo” olarak tanımlanır.
Antant-Entente
İki ya da daha fazla ülke arasında belirli bir süre için yapılan ve çok fazla karşılıklı yükümlülükler getirmeyen zayıf bağdaşma. Anlaşma, siyasi anlaşma. Devletler arasında bir veya birkaç anlaşmanın imzalanması ile oluşan ittifaklara verilen ad. Antant kelimesi tarih boyunca bazı devletlerarası anlaşma ve birleşmelerin özel adı olarak kullanılmıştır. 1959’da dört Afrika devleti (Fildişi Sahili, Dehemey, Nijer ve Yukarı Volta) tarafından kurulan Antant Kurulu 1904’te Fransa-İngiltere yakınlaşmasını simgeleyen Entente Cordiale, 1920 ve 1921’de Romanya, Yugoslavya ve Çekoslavakya, arasında imzalanan iki taraflı anlaşmalar sonucu doğan”Küçük Antant”, 1898-1905 yılları arasında Fransa, İngiltere ve Rusya’nın aralarında imzaladıkları anlaşmalarla oluşturdukları “Üçlü Antant” tarihte en bilinen antant örnekleridir.
Avrasya-Eurasia
Avrupa ve Asya. Batıda Atlas Okyanusundan başlayıp, doğuda Çin Denizi ve Pasifik Okyanusuna kadar devam eden Avrupa ve Asya ana kara kütleleri. Dünya nüfusunun yarıdan fazlasını, enerji kaynaklarının yüzde 75’ini dünya GSMH’sının yüzde 60’ını barındıran bölge, siyasal, ekonomik, kültürel ve stratejik açıdan uluslar arası siyasetin en önemli alanlarından biridir.
Avrasya güçleri-Eurasian powers
Avrasya kara kütlesi üzerinde yer alan Almanya, Çin, Hindistan, Rusya, Türkiye gibi siyasal ve ekonomik açıdan etki sahibi ülkeler.
Avrasya Geçiş Koridoru-Eurasian Transit Corridor
Londra’dan başlayarak Güney Çin Denizi ve Japonya’ya kadar uzanan alanda güvenli bir ticaret güzergâhı oluşturulması öngörülen ve İkinci İpek Yolu olarak adlandırılan proje. Proje anlaşması 1993 yılından Avrupa Birliği ile bölge ülkeleri arasında imzalanmıştır.
Avrupa-Arap diyalogu-Euro-Arab dialogue
Arap Birliği ülkeleri ile Avrupa Birliği ülkeleri arasında ekonomik temelli olarak başlayan; ama sonra siyasal alanda ve özellikle barış süreci konusunu da kapsayacak şekilde gelişen diyalog. Bu işbirliği ilk defa 1973 petrol ambargosu ardından, dönemin Avrupa Topluluğu üyelerinin Orta Doğudaki durumla ilgili olarak aldıkları karar üzerine başlamıştır. 1974te kurulan Avrupa-Arap Genel Komisyonu, düzenli toplantılarına 1976 yılından sonra başlamıştır.
Avrupa komünizmi-Euro communism
1970li yıllarda bazı Avrupa komünist partileri içinde Sovyet komünizmi çizgisinden bağımsızlaşma ile ortaya çıkan Avrupa tarzı komünizm. Başlıca özelliği, tüm komünist partilerin tek bir öğreti ve merkeze uyum göstermesini öngören Sovyet görüşünü reddetmesidir. Bunun yerine, her partinin kendi ülkesinin yapısına, kültürüne ve gereksinimlerine göre yönünü çizmesini öngörür; Batılı anlamda çoğulcu demokrasi kavramını kabul eder ve sosyalizmin serbest seçim yoluyla kurulmasını ister.
Avrupa merkezci diplomasi-Eurocentric diplomacy
Uluslar arası ilişkilerde Avrupa’yı ön plana alıp tüm işlerini Avrupa merkezli olarak düzenlemeyi öngören diplomasi.
Avrupalılar Avrupa’sı-Europe of the Europeans
Avrupa’yı Amerikan hegemonyasından kurtarmak ve Amerika yanlısı bir model üzerine kurulmasını önlemek amacıyla 1950’li ve 60’lı yıllarda Fransız lider Charles de Gaulle tarafından savunulan görüş.
Avrupa Ordusu Projesi-European Army Project
İlk defa 1952 tarihli Paris Anlaşmasıyla gündeme gelen ama soğuk savaş koşulları nedeniyle işlerlik kazanmayan Avrupa’nın kendi ordusunu oluşturma projesi. Paris Anlaşmasında özgün bir Avrupa ordusu kurulması çabaları, 1953 yılında Fransa’nın itirazları üzerine gerçekleşmemiş ve Avrupa’nın savunması 1990 yılların başına kadarNATO çerçevesinde sınırlı kalmıştır. Ancak 1992 yılından itibaren Avrupa’nın kendi ordusuna sahip olması gerektiği yönündeki görüşlerin ağırlık kazanması, çabaları yoğunlaştırmış ve 2003 yılına kadar, ordunun ilk nüvesini oluşturacak çalışmaların tamamlanması kararlaştırılmıştır.
Avrupa Bakaloryası-Europen Baccalaureate
Avrupa okullarında lise bitirme diplomasını esas alan sınavdır. Üye ülkelerdeki Avrupa okullarında yapılan bu sınavları aynı esasa bağlamak üzere Avrupa Konseyinin ilk yönetmeliği 1957 de yayınlanmıştır.
Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu-European Coal and Steel Community
1951 yılında imzalanan Paris Anlaşması ile kurulmuş olan ve Avrupa Birliğinin ilk nüvesini teşkil eden yapılanma. Adına Schuman Planı da denmektedir. Amacı, kısa vadede Fransa ve Almanya’yı ekonomik anlamda birbirine yakınlaştırarak İkinci Dünya Savaşına neden olan kömür ve çelik sektörlerinde işbirliği yapmalarını sağlamaktı. Uzun vadede ise ekonomik ve siyasi alanlarda birleşmiş bir Avrupa’nın oluşturulmasıydı. Kurucuları Jean Monnest ve Robert Schuman idi. 1970lerdeki petrol ve çelik krizinden olumsuz etkilenene yapının işlerlik süresi 2002 yılına kadar uzamış ve Avrupa entegrasyonunda önemli rol oynamıştır. 1967 yılında yürütmelerin birleştirilmesi ile üç Avrupa topluluğunun tek bir komisyon, tek bir konsey ve tek bir parlamentoya sahip olmasıyla bağımsızlığını yitirmiş, 1978 yılında Avrupa Parlamentosunun aldığı bir kararla ismi de terk edilerek tüm Avrupa örgütlenmelerinin Avrupa Topluluğu adı altında buluşması kararlaştırılmıştır.
Avrupa Komisyon u-Europen Commission
Avrupa Birliğinin yürütme organıdır. 20 üyeden oluşan komisyonun başlıca dört işlevi vardır: 1-AB’nin yürütme organı olarak politikaları uygulamak ve yönetmek, 2-Mevzuata ilişkin öneriler hazırlamak, c-AB yasalarının eş güdümlü bir şekilde tüm üye ülkelerde uygulanmasını ve korunmasını sağlamak, 4-AB uluslar arası alanda temsil etmek, Komisyon, belli bir inisiyatif hakkına sahip olmasına karşın, AB politikalarına ve önceliklerine ilişkin temel kararları kendi başına alamaz. Bu yükümlülük, üye hükümetlerin bakanlarından oluşan Avrupa Birliği Konseyi ile Avrupa Parlamentosunun sorumluluğundadır. Avrupa kurulmalarının en büyüğü olan Komisyon, yaklaşık on beş bin personel, yirmi üç genel müdürlük ve on beş uzmanlık servisinden oluşur. Komisyon üyesi yirmi kişi, haftada bir kez toplanır. Komisyon toplantılarında, her gündem maddesine ilişkin söz konusu politika alanından sorumlu komisyon üyesi sunuş yapar ve kararlar gerekirse oy çokluğu sistemiyle alınır. Komisyon başkanı, Avrupa devlet başkanlarınca seçilir. Üyeler, birlik üyesi ülkelerce Komisyon Başkanına danışılarak aday gösterilir ve parlamento tarafından onaylanarak göreve başlar.
Avrupa İnsan Hakları Komisyonu-European Commission of Human Rights
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin kurduğu soruşturma ve uzlaştırma kurumu. Görevi, bu sözleşmeye aykırı davranıldığını öne süren birey ve devletlerin dilekçelerini incelemektir. Bireysel başvurularda, dostça çözüm bulmaya çalışır. Bu olmaz ise, sorun Avrupa İnsan Hakları Divanına yollanır ve dava burada görülür. Şayet hakkında şikayet olan devlet, Divanın yargılama yetkisini kabul etmeyen bir ülke ise, o zaman görüşünü bir raporla Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesine bildirir. Bağımsız yargıçlardan oluşur ve kararlarının bağlayıcılığı yoktur.
Avrupa Toplulukları-European Communities
Dönemin üç temel Avrupa Kurumu olan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu AKÇT Avrupa Ekonomik Topluluğu AET ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu’na EURATOM verilen kapsayıcı isim. 1967 yılında yürütmelerin birleştirilmesi ile bu üç topluluk tek bir komisyon, tek bir konsey ve tek bir parlamentoya sahip olmuştur. 1978 yılında Avrupa Parlamentosunun aldığı bir kararla isim olarak kullanılması terk edilmiş ve Avrupa Topluluğu kurulmuştur.
Avrupa Topluluğu-European Community
1951 tarihli Paris Anlaşması ile kurulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu 1957 yılındaki Roma Anlaşması ile kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu adlı üç topluluğun birleştirilmesi ile kurulan örgüt. 1967 yılında yürütmelerin birleştirilmesi ile bu üç topluluk tek bir komisyon, tek bir konsey ve tek bir parlamentoya sahip olmuştur. 1978 yılında Avrupa Parlamentosunun aldığı bir kararla isim olarak da değişmiş ve Avrupa Topluluğu ismi benimsenmiştir. Oluşturulan topluluğun tek bir piyasa şeklinde bütünleşmesi ve görülen-görülmeyen tüm sınırların ortadan kaldırılması için yeni çabalar gerekmiş; bu amaçla hazırlanan Avrupa Tek Senedi, topluluğun sınırları dahilinde bütünlüğü sağlamak üzere 1993 yılını hedef olarak belirlemiştir. Bu hedefler çerçevesinde gerekli alt yapı oluşturulduktan sonra, 1992 yılında imzalanan Maastricht anlaşması ile Avrupa Topluluğuna resmen son verilerek örgütlenmenin adı Avrupa Birliği olmuştur.
Avrupa Kongresi-European Conference
Winston Churchill 1874-1965 tarafından Lahey’de 1948 yılında toplanan ve Avrupa’nın yeniden ayağa kalmasına destek olacak temelleri atan kongre. Bunun ardından Avrupa Hareketi, Avrupa Konseyi, Avrupa İnsan Hakları Divanı kurulmuştur.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi-European Convention of Human Rights
4 Kasım 1950 yılında Roma’da imzalanan ve Eylül 1953 tarihinde yürürlüğe giren insan haklarını ve temel özgürlükleri korumaya ilişkin sözleşme. Bireyin medeni ve siyasal haklarını güvence altına almayı amaçlayan anlaşma, kişilerin bireysel başvuru hakkını tanımış olan herhangi bir devle aleyhine Avrupa İnsan Hakları Komisyonuna başvurma imkanı getirmektedir.
Avrupa Konseyi-European Council
Avrupa Birliğinin en üst karar organı. 10 Aralık 1974 yılında kurulmuştur. Avrupa Birliği devlet ya da hükümet başkanlarından oluşur. Her altı ayda bir, dönem başkanı olan ülkenin başkentinde toplanır. Topluluğun makro politikaları ile gündemdeki önemli hususlarda karar alır. Ortak dış politika ve güvenlik politikalarını belirler. Merkezi Strasbourg’ta bulunan Avrupa Konseyi ile karıştırılmamalıdır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi-European Court of Human Rights
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 1959 yılında kurduğu uluslar arası bir yargılama kurumudur. Sözleşmenin uygulanması ve yorumlanması ile ilgili tüm davalara bakar. Yargı görevinin yanı sıra danışma görevi de vardır. Avrupa Konseyine üye ülkelerin birer yargıcından oluşur. Bireyler doğrudan bu mahkemeye başvuramazlar. Başvurular öncelikler Avrupa İnsan Hakları Komisyonu veya ilgili devlet tarafından yapılır. Sadece üye devlet yurttaşları tarafından yapılan bir başvuru, Komisyon tarafından bu mahkemeye götürülebilir.
Strasbourg Avrupa Mahkemesi-European Court of Strasbourg
Avrupa İnsan Hakları Divanına verilen diğer isim. Strasbourg’ta bulunan Avrupa Adalet Divanı ile karıştırılmamalıdır.
Avrupa Kültür Merkezi-European Culture Center
1950 yılında kurulan ve Avrupa Birliğinin kurulması için eğitsel ve kültürel sorunları inceleyen kurum. Merkezi Cenevre’dedir.
Avrupa Kültür Anlaşması-European Culturel Agreement
1954 yılında Avrupa Konseyi üyesi ülkelerce imzalanan ve Avrupa’nın ortak kültürel varlığını kurumayı amaçlayan anlaşma.
Avrupa para yılanı-European currency snake
Uluslar arası para sisteminde yaşanan bunalıma karşı 1972 ile 1979 yılları arasında uygulanan döviz dalgalanma tekniği. 1971 yılında Washington da yapılan anlaşma uyarınca, her paranın değerinin dolara karşı en fazla yüzde 2.23 oynamasına izin veren bir tünel oluşturulması kararlaştırılmıştır. Böylece her Avrupa ülkesindeki merkez bankası, kendi parasının değerini diğer üyelerin paralarına karşı bu sınırlar içinde tutmakla görevlendirilmiştir.
Avrupa Günü-European Day
İki farklı gün Avrupa günü olarak kutlanmaktadır. Bunlardan ilki, Avrupa Konseyi Statüsünün Londra’da imzalandığı gün olan 5 Mayıs 1949 günü; ikincisi de, Avrupa bütünleşmesinin temellerinden biri olan Robert Schuman Bildirinin yayınlandığı 9 Mayıs 1950 günü.
Avrupa Savunma Topluluğu-European Defence Community
27 Mayıs 1952 Paris Anlaşması ile kurulması öngörülen savunma topluluğu projesi. Bunu gerçekleştirmek için Avrupa Topluluğu yönetimi altında bir Avrupa ordusu kurulması düşünülmüştür. Ancak Fransa Cumhurbaşkanı Charles de Gaulle’ün karşı çıkması üzerine 1954 yılına savunma topluluğu projesi hayata geçirilmeden yok olup gitmiştir.
Avrupa Ekonomik Topluluğu-European Economic Community
Avrupa’da ekonomik entegrasyon sürecinin ilk başlangıcı olan ve 1 Ocak 1958 de yürürlüğe giren Roma Anlaşması ile kurulan topluluk. Kuruluş amacı, üye altı ülke Almanya, Fransa, İtalya, Belçika, Lüksemburg, Hollanda arasında bir ortak Pazar kurmaktı. Bunun için gümrük, ekonomik ve parasal birliğin kurulması gerekiyordu. Gümrük birliği 1968 yılında yürürlüğe girdiyse de, 1970’li yıllarda yaşanan ekonomik bunalımlar entegrasyon sürecini geciktirdi. Diğer büyük Avrupa örgütlenmeleri Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu ile 1967 yılından itibaren birleştirilerek adı önce Avrupa Toplulukları daha sonrada tamamen Entegre edilerek Avrupa Topluluğu halini aldı.
Avrupa Bayrağı-European Flag
21 Nisan 1986 tarihinde resmen kabul edilen ve mavi fon üzerinde 12 sarı yıldızdan oluşan bayrak. Tüm Avrupa’yı kapsayacak şekilde bir bayrak fikri 1923 ten beri gündemde bulunmuştur. 1923 tarihinde Comte Richard de Coundenhove tarafından kabul edilen Pan Avrupa bayrağının yanı sıra, 1948 yılında Avrupa Hareketinin kabul ettiği beyaz fon üzerine yeşil E harfinin bulunduğu bayrak belirli münasebetlerle kullanılmıştır. Ancak, bugün de kullanılan mavi bayrak 1986 da tümünün yerini almıştır.
Avrupa Serbest Ticaret Birliği-European Free Trade Association
EFTA. Dönemin Avrupa Ekonomik Topluluğuna rakip olarak İngiltere tarafından, bir grup Batı Avrupa ülkesi ile birlikte 1959 yılında kurulan örgüt. İngiltere, Avusturya, Danimarka, Finlandiya, İsveç, İsviçre, İzlanda, Norveç ve Portekiz den oluşan birliğin bazı üyelerinin Avrupa Ekonomik Topluluğuna üye olmaları nedeniyle, EFTA ile AT arasında imzalanan anlaşmalarla 1977 yılında aşamalı olarak başlayan Avrupa Serbest Ticaret bölgesi, 1984 yılında tamamlanmış ve bugün daha geniş bir Avrupa ortamı oluşturulmuştur. 1991 yılında imzalanan ve 1994 yılında yürürlüğe giren anlaşma ile de, AB ve EFTA arasında serbest dolaşım sağlanarak bu işbirliği derinleştirilmiştir. Merkezi Cenevre’de ve halen 7 üyesi, Avusturya, Finlandiya, İsveç, İsviçre, İzlanda, Norveç ve Liechtenstein olan EFTA’nın en büyük ticari ortağı yine Avrupa Birliğidir.
Avrupa Para Sistemi-European Monetary System
1978 yılında kabul edilen ve 13 Mart 1979 tarihinde yürürlüğe giren Avrupa para stabilizasyon tekniğidir. Amacı parasal birliği kurmaktı. 1989 yılına kadar tüm Avrupa ülkeleri arasında parasal bir istikrar kurulması başarılı olmuş, on bir defa ayarlama yapılmış ve para kurlarındaki bozulmalar azaltılmıştır. Bu sisteme bağlı her ulusal para için, Avrupa para birimine bağımlı bir temel kur vardır.
Avrupa Parlamentosu-European Parliament
Avrupa’nın supranasyonal yasama organı. Önceleri, Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğunun ortak meclisi olan organ, 1958 Roma Anlaşması ardından kurulan başka bir meclis ile birleştirilerek kurulmuş ve Avrupa ülkelerinden gelen temsilcilerce ilk defa 1958 yılında toplanmıştır. Resmi adını 1962 yılında almıştır. Parlamento vekilleri, ilk önceleri üye ülkelerin ulusal parlamentolarından atama yoluyla seçilirken, 1979 yılından itibaren üye ülke vatandaşlarınca doğrudan seçilmektedir. Parlamenterler beş yıllık bir süre için seçilir. Başkanının yanı sıra, on dört başkan yardımcısı, bir divan ve çok sayıda komisyon ve siyasi grup bulunmaktadır. Parlamento toplantıları Strasbourgta, Genel Sekreterlik toplantıları Lüksemburgta komisyon ve siyasi grupların toplantıları ise Brüksel’de yapılır. Yasam görevini AB Konseyi ile paylaşmıştır. Konular, parlamento ve konseyde ikişer defa ele alınır. ABpolitikaları ile ilgili her konuyu inceleyebilir, yönetmelik saptar, bütçeyi kabul eder ya da değiştirir, katılmak isteyen ülkeleri onaylar. Konsey kararlarını reddetme ve değiştirme hakkına sahiptir.
Avrupa Siyasal Topluluğu Projesi-European Political Community Project
10 Mart 1953 tarihinde ortaya atılan federal anlayışta bir siyasal topluluk projesidir. Avrupa Savunma Topluluğu projesinin reddedilmesi, bu projenin de iptal edilmesine neden olmuştur.
Avrupa siyasi işbirliği-European political coorperation
1970 yılında Davignon Raporuyla ortaya atılan ve Avrupa ülkeleri arasında dış politika alanında işbirliğini öngören proje. 1987 yılındaki Avrupa Tek Senedinden sonra fiilen uygulanmaya başlamıştır. Avrupa bütünleşmesi süreciyle birlikte 1992 yılından itibaren bunun yerine Ortak dış politika ve güvenlik politikaları terimi kullanılmaktadır.
Avrupa Acil Mücadele Gücü-European Rapid Reaction Force
Avrupa ordusunun ilk nüvesini oluşturması planlanan 60 bin kişilik Avrupa ordusu. 1999 yılında yapılan Helsinki Zirvesinde varılan karar uyarınca 2003 yılı başından itibaren operasyonel hale gelen Avrupa Acil Müdahale Gücünün, ABD kontrolü altında kriz yönetimi operasyonlarına katılmasına karar verilmiştir. Aynı kararda, Avrupa gücünün iki ay içinde olası kriz bölgelerine gönderilmesi ve bir yıl süreyle bu bölgede muhafaza edilmesi amaçlanmıştır. AB’nin yakın bir gelecekte bu gücü, savaşan bir orduya dönüştürme iradesinde olduğu dile getirilirken, teknik açıdan oldukça yetersiz olması çalışmaları yavaşlatmaktadır.
Avrupa Bölgeler Konseyi-European Regions Council
Avrupa kuruluşları nezdinde bölgelerin temsil edilmelerini güçlendirmek üzere Fransız siyasetçi Edgar Faureun girişimleriyle kurulmuş olan ve üye kuruluşlar aracılığıyla Avrupa Konseyine ait üye ülkelerin yüz otuz bölgesini bir araya getiren konseydir. Merkezi Strasbourgtadır.
Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası-European Security and Defence Identitiy
Avrupa Birliği’nin entegrasyon sürecinin önemli dönüm noktalarından birini oluşturan ve ileride ortak Avrupa ordusunun kurulmasını beraberinde getirecek olan ortak savunma anlayışı. Soğuk savaş dönemi boyunca savunması NATO tarafından sağlanan Avrupa, 1990lı yıllarla birlikte Batı Avrupa Birliğini aktif hale getirerek kendi savunma kimliğini oluşturmayı denedi. 1992 yılında yapılan Roma Bakanlar Konseyi toplantısında BAB’ın teşkilat yasası uluslar arası gelişmeler dikkate alınarak yeniden tanzim edilmiştir. Ama Avrupa ortak savunma politikası için asıl dönüm noktası 1993’te yürürlüğe giren Maastricht Anlaşması oldu. Anlaşma ile ortak güvenlik politikasının amaçları belirlenmiştir. 1996 Haziranında yapılan NATO Bakanlar Konseyi toplantısında Avrupa Güvenlik ve Savunma Kimliğinin NATO içinde geliştirilmesi kararlaştırılırken, 1997 de imzalanan, 1999 da yürürlüğe giren Amsterdam Anlaşması ile, ortak güvenlik politikasının amaçlarından birinin ortak stratejiler olduğu belirtilerek, ortak dış politika ve güvenlik politikasından sorumlu olarak bir başkan atanmıştır. 1998 de İngiltere ve Fransa liderleri arasında St. Malo kentinde yapılan toplantıda, Amsterdam Anlaşmasında yer alan ortak güvenlik politikasının uygulamaya aktarılması kararı alınmış ve gerekli adımlar sıralanmıştır. 2000 yılında ABGenelkurmayı kurulmuş ve Askeri Komite oluşturulmuştur. Ortak savunma politikasının oluşum sürecinde 2003 yılına kadar 60 bin kişilik çekirdek bir ordu oluşturulması kararlaştırılmıştır. ABD’nin NATO’nun marjinalize olması tehlikesi nedeniyle pek sıcak bakmadığı süreç, halen sürmektedir.
Avrupa tek pazarı-European single market
Avrupa Birliği üyesi ülkeler arasında, malların, kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımının kısıtlayan her türlü engelin kaldırılarak tek bir iç pazarın kurulması. 1958 yılında AET’nin kurulmasıyla başlayan bu çabalar, olgunlaştırılarak Komisyonun 1985te hazırladığı Beyaz Kitap ile ciddi bir sürece girmiştir. Bu rapor sayesinde, bir iç Pazar oluşturulması için gerekli ortak politikalar saptanmış; standartlaşmadan, sınırların kaldırılmasına kadar birçok konu için 1993 yılı hedef konmuş ve bunda başarı sağlanmıştır.
Avrupa Birliği-European Union
Avrupa devletlerinin bir çatı altında siyasi, ekonomik ve toplumsal olarak bütünleşmelerine paralel olarak egemenliklerinin bir bölümünü bu supronasyonel yapıya devretmeleri ile oluşan entegrasyon. Avrupa Topluluğunun 1991 Aralık ayında Maastrich kendinde yapılan zirvesi ardından alınan kararla, topluluğun yeniden biçimlendirilerek yapılandırılması konusunda ortak karara varılmış ve Avrupa Birliği Anlaşması imzalanmıştır. Böylece 1950 yılların başından itibaren başlayan birlik düşüncesi gerçekleştirilmiş oldu. Üye ülkeler, Almanya, Avustralya, Belçika, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İngiltere, İrlanda, İspanya, İsveç, İtalya, Kıbrıs Cumhuriyeti, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Polonya, Portekiz, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan. Avrupa Birliğinin organları ise şunlardır:
a-Temel Kurumlar-Basic Institutions
Avrupa Parlamentosu-European Parliament, Avrupa Birliği Konseyi-Council of the European Unnion, Avrupa Başkanlığı-Presidency, Avrupa Komisyonu European Commission, Avrupa Birliği Adalet Divanı-Court of Justice of the European, Avrupa Sayıştayı-European Court of Auditors, Avrupa Ombudsmanı-European Ombudsman
b-Ekonomik Organları-Financial bodies
Avrupa Merkez Bankası-European Cenral Bank, Avrupa Yatırım Bankası-European Investmen Bank, Avrupa Yatırım Fonu-European Investment Fund.
c-Danışma Organları-Advisory bodies
Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi-European Economic and Social Committee, Bölgeler Komitesi-Committee of the Regions.
d-Kurumlararası Organları-ınterinstitutional bodies
Avrupa Toplulukları Resmi Yayınlar Ofisi-Office for Official Publications of the European Communities, Avrupa Toplulukları Personel Seçim Ofisi-European Communities Personel Selection Office.
e-Avrupa Birliği Merkez Dışı Organları-Decentralised bodies of the European Union
Avrupa Topluluğu Ajansları-Agencies of the European Community, Ortak Kış Politika ve Güvenlik Siyaseti-Common Foreign and Security Policy, Asayiş Konularında Polisiye ve Adliye İşbirliği-Police and Judicial Cooperation in Criminal Matters.
Avrupa Birliği Hukuku-European Union Law
Bütünleşmiş Avrupa’nın yazılı ve yazılı olmayan kaynaklardan oluşan yasal yapısı. Yazılı kaynaklar: a- ABanlaşmaları, b-Türetilmiş hukuk, c-Adalet Divanı kararları, d-Uluslar arası anlaşmalar. Yazılı olmayan kaynaklar: gelenekler ve teamüllerdir.
Avrupa Bilgeleri Komitesi-European Wisemen Committee
1978 yılında kurulan ve amacı, Avrupa birliği yolunda ilerlemeler sağlanması için yönetim yapısında yapılması gereken değişiklikleri ve uyumları düşünmek ve öneriler vermek olan komite.
Avrupalılaştırmak-Europeanise
Gerek siyasal ve gerekse ekonomik olarak Avrupa Birliği tarafından geliştirilmiş olan anlayışı benimsetme, Avrupa’nın oluşturduğu standartlara uyumlu kılma.
Avrupa anayasası-Europes constitution
Avrupa Birliğini yapısal olarak tek bir hukuki varlık haline getiren anayasa. Avrupa Birliği liderlerinin 2000 yılındaki Nice zirvesinde, Avrupa’nın geleceğini şekillendirme çağrısı ardından Fransa eski Cumhurbaşkanı Valery Giscard dEstaing liderliğinde 108 kişilik bir konvansiyon oluşturularak başlayan çalışmalar, yaklaşık 16 aylık bir süreç ardından Haziran 2003 Selanik zirvesinde kabul edildi. Oluşan ilk Avrupa anayasası taslağı; Avrupa Birliğine yeni bir başkanın ve dışişleri banının atanması, Avrupa Komisyonunun küçültülmesi ve Avrupa Parlamentosunun yetkilerinin genişletilmesini öngörüyor. Yeni anayasa taslağı, daha önce Roma, Amsterdam, Maastricht ve Nicede imzalanan tüm anlaşmaları aynı çatı altında toplayarak, bir bakıma onların yerini aldı.
Avrupa Polis Ofisi-Europol
Avrupa Birliğine üye ülkeler arasındaki ortak polis yapılanması. 1995 yılında kabul edilen ve 1998de yürürlüğe giren Europol anlaşmasıyla, üye ülkelerin uluslar arası örgütlü suçlarla, terörizmle ve uyuşturucu kaçakçılığı ile ortak mücadelesi öngörülmüştür.
Ayrımcılık-Discrimination
Bir devletin kendi sınırları içinde yaşayan etnik unsurlara farklı muamelesi. Ayrımcılık, ırk, renk, etnik köken ve dini inançlara göre olabileceği gibi, başka bir devletin uyruklarına yönelik de olabilir. Böyle bir durumda, iki ülke arasında etnik gerilimin doğması kaçınılmazdır. Her türlü ayrımcılık BM tarafından yayınlanan çeşitli evrensel beyannameler ile yasaklanmıştır.
Irk ayrımının yanısıra, bir kısım ülkelerde bazı başka devlet uyruklarına da maksatlı olarak ayrım politikası (discrimination) uygulanır. Genellikle sosyal durum, din ve ırk, köken yönünden bu ayrım göze çarpar. Örneğin, Yunanistan’ın Batı Trakya’daki Türkler’e uyguladığı politika böyledir. Kağıt üzerinde bütün vatandaş haklarına sahip gözükmekle beraber Türkler çeşitli formalitelerle birçok haklarından fiilen yoksundurlar ve ayrıma uğramaktadırlar.
Az gelişmişliğin gelişmesi-Development of underdevelopment
Uluslar arası bağımlılık kuramcılarından Andre Gunder Frank’ın 1929 az gelişmişlik teorisi. Buna göre, az gelişmişlik; uydu konumundaki fakir ülkeler ile, merkez konumdaki gelişmiş ülkeler arasında, kapitalizmin dünya çapında genişlemesiyle başlayan ve bugün de devam eden ekonomik ilişkilerin tarihsel bir ürünüdür.
Sermayenin nüfusa ve mevcut gelir kaynaklarına göre yetersiz olması. Ekonomik kalkınmışlığın göstergesi olan sanayileşmeyi sağlayamamış, ulusal geliri ve dolayısıyla tasarruf düzeyi sanayileşmeyi gerçekleştirecek yatırımların finansmanına yetmeye ülkeler, azgelişmiş ülkeler olarak adlandırılır.İlk kez BM Genel Kurulu’nda kullanılan bu terim, kişi başına düşen reel gelir düzeyi ve üretim kapasitesi ile tanımlanmıştır. Bunların ortak özellikleri, 1)düşük tasarruf ve yatırım hacmi, 2)döviz gelirinin büyük kısmının tarım kesimindensağlanması, 3)Emek yoğun bir üretime dayanma ve bunun çoğunun da tarım kesiminde istihdamı, 4)yetersiz alt-yapı, 5)bozuk gelir dağılımı, 6)düşük okuma-yazma oranı, 7)hızlı nüfus artışı, yetersiz beslenme, yüksek çocuk ölümleri. Hızlı nüfus artışı durumu daha da kötüleştirmektedir.
Bu ülkeler genellikle dünyanın geri kalan kısmından işlenmiş ürünler ithal eder ve onlara sınai veya zirai ilk madde ihraç ederler. Görünmeyen hizmetler (navlun, turizm, sigorta vb.) mübadelesinden kar sağlama imkanları yoktur. Ödünç sermaye alırlar ve faiz, yıllık borç taksiti, temettü ödemek zorunda kalırlar. Bu da onları zengin ülkeler ve borç verenlere bağımlı kılar. Azgelişmiş ülkeleri dünya kapitalist sisteminin gelişme sürecinde ve bu süreç içinde aldıkları roller çerçevesinde inceleyen kuramlar, az gelişmişliği dünya, kapitalist sistemi ile bağımlılık ilişkisine göre tanımlarlar. Kurama göre azgelişmişlik “uydu” ya da “çevre” ya da merkez gelişmiş ülkeler arasında kapitalizmin dünya çapında genişlemesiyle başlayan ve bugün de sürmekte olan ekonomik ilişkilerin tarihsel ürünüdür. Azgelişmenin gelişmesi ise, dünya kapitalizminin gelişme sürecinde, dünya işbölümü ile bütünleşme biçimlerine bağlıdır.
Azınlık Grubu (minority group)
Bir toplumda, nüfusun büyük çoğunluğunu oluşturan gruptan din, dil, etnik köken vb. yönlerden farklı özellikler gösteren topluluk. Yerleşik azınlığın çoğunlukla eşitliğini sağlayıcı kurallar genillikle şu konulardan konulmaktadır; 1) Yaşama hakkı, 2) Özgürlüklerden yararlanma, 3) Medeni ve siyasal haklardan yararlanma. Azınlıkların farklı kimliklerini sürdürmelerine ilişkin kurallar ise genellikle şu konularda kabul edilmektedir. 1) dillerini kullanma ve kendi ibadetlerini serbestçe yapma, 2) Özel kültürlerini sürdürme. Bu haklardan yararlanma, azınlığa mensup kişilerin bireysel düzeyde yararlanmaları ve uyrukluğunu taşıdıkları devlete bağlılık göstermeleri ile gerçekleşir. Halen, herkesçe kabul edilmiş bir azınlıklar rejimi olmadığı gibi, azınlıklar konusu bir azınlıklar rejimi olmadığı gibi, azınlıklar konusu çözümlenmesi çok zor bir uluslararası sorun olarak varlığını sürdürmektedir.