AkyaziLi
07.Ocak.2018, 16:24
Metinlerin sınıflandırılmasında farklı yöntemler kullanılmıştır. Farklı metin türlerinin kendine has sınıflandırması mevcuttur. Bunları metin türlerine göre ayırmak gerekir. Ama önce “metin nedir?” sorusunun cevabını bulalım.
Metin, bilgilendirme işlevi olan, bir ya da birden çok kişi tarafından üretilen ve cümlelerle gerçekleştirilen anlamlı bir bütündür. Metnin oluşturan cümleler rastgele sıralanmaz, yazar tarafında bilinçli olarak beli bir mantık sırasına göre ve dil bilgisi kurallarına uygun olarak ortaya konur. Metin bir örgü sistemidir ve en küçükten en büyüğe doğru ilerler. Bu örgü; seslerin sözcükleri, sözcüklerin cümleleri, cümlelerin paragrafları oluşturmasıyla oluşur. Ayrıca bu örgü; bir iletişim, yani anlatma ve anlaşma aracıdır.
Metin şu Yönlerden Sınıflandırılırlar:
A] Metinler gerçeklikler ilişkileri, işlevleri ve yazılış amaçları bakımından sınıflandırılır.
B] Metinler kullanılan anlatım türlerine göre sınıflandırılır.
C] Metinler kullanılan dilin işlevine göre sınıflandırılır.
D] Metinler sözlü ya da yazılı anlatımla oluşturulması bakımından sınıflandırılır.
https://www.egitimkafe.com/wp-content/uploads/2017/12/metinlerin-siniflandirilmasi.png (https://www.egitimkafe.com/wp-content/uploads/2017/12/metinlerin-siniflandirilmasi.png)
Öğretici Metinler İle Sanat Metinlerinin Karşılaştırılması
Öğretici Metinler
Öğretici metinler; bilgi vermek, bir konuyu açıklamak, tanıtmak herhangi bir konuda düşünceleri ortaya koymak gibi amaçlarla kaleme alınır.
Öğretici metinlerin özellikleri:
a) Gerçekleri yorumlamaz, olduğu gibi aktarır.
b) Amaç okuyucuya bilgi vermek ya da bilgiyi okuyucuyla paylaşmaktır.
c) Dil göndergesel işlevinde kullanılır.
d) İfadeler oldukça duru ve yalındır.
e) Metin yazarı konuyu tarafsız bir şekilde, yorum yapmadanaçıklar.
f) Sözcükler genellikle gerçek ve ilk anlamlarıyla kullanılır.
Öğretici Metin Türleri:
Tarihi Metinler: Tarihi olayları çeşitli yönleriyle ele alan ve aktaran metinlerdir
Felsefi Metinler: Felsefe ile ilgili konuları ve düşünceleri anlatan metinlerdir.
Bilimsel Metinler: Bilim ve teknik ile ilgili metinlerdir.
Gazete Çevresinde Gelişen Metinler: Gazete ve dergilerde yayınlanan deneme, makale, fıkra, söyleşi, eleştiri, haber yazısı gibi yazılardır.
Kişisel Hayatı Konu Alan Metinler: Anı, mektup, günlük, gezi yazısı, biyografi, otobiyografi gibi metinlerdir.
Sanatsal Metinler
Bilgilendirme ve yönlendirme amacı olmayan, bir duyguyu bir düşünceyi, güzelliği ya da tasarıyı kişisel bir bakış açsıyla dile getiren metinlerdir. Sanatsal metinlerde görecelik ve yaratıcılık sezilir. Bu metinlere edebi metinler adı da verilmektedir.
Sanat metinlerinin özellikleri:
a) Gerçeğin kendisi değil kurgulanmış biçimi anlatılır.
b) Amaç öğretme ve bilgilendirme değil, çeşitli duyguları
yaşatma amacıdır. Yani okuyucuya edebi bir zevk verme
amacı güdülür.
c) Dil sanatsal ya da coşku ve heyecana bağlı işlevinde
kullanılır.
d) Üslup kaygısı vardır.
e) Nesnellik ve bilimsellik değil öznellik hakimdir.
f) Sözcüklerin yan ve mecaz anlamlarına ağırlık verilir.
Sanatsal Metin Türleri:
Anlatmaya Bağlı Metinler: Öykü, masal, destan, roman, hikaye, efsane, mesnevi.
Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler: Şiir
Göstermeye Bağlı Metinler: Tiyatro (karagöz, orta oyunu, meddah, köy seyirlik oyunları; komedi, dram, trajedi.)
Anlatmaya bağlı metinler ile göstermeye bağlı metinleri ortak ve farklı yönleri
a) Ortak yönleri: bütün sanat metinleri, belli bir sistem ve yapıya göre yazılır. Bu sistemin öğeleri, olay örgüsü, kişiler, mekan ve zamandır. Bu unsurla anlatmaya ve göstermeye bağlı metinlerin ortak özellikleridir.
b) Farklı yönleri:
Anlatmaya bağlı edebi metinlerde sanatçı bir olayı tasarlayarak okuyucuya anlatır. Göstermeye bağlı da ise olay topluluk önde canlandırılır.
Anlatmaya bağlı edebi metinlerde dil; bazı olayları okuyucuya anlatmak, nakletmek için kullanılır. Dolayısıyla anlatılan ile okuyucu arasında mutlaka bir anlatı vardır. Tiyatroda ise anlatıcı yoktur. Yazar eserindeki her şeyi, kahramanlarını konuşturarak ifade etmek durumundadır.Göstermeye bağlı metinlerin yazılış amacı okunmak değil sahnelenmektir.
Anlatmaya bağlı edebi metinlerde genelde öyküleyici anlatım kullanılır. Göstermeye bağlı edebi metinlerde ise söyleşmeye bağlı anlatımdan
BİLGİ NOTU: Kurmaca, gerçekte olmadığı halde varmış gibi düşünülen, tasarlanan olay veya düşüncelere denir. Kurmaca metinlerde gerçek veya kaynağını gerçek yaşamdan alan ancak tasarlanmış olaylar anlatılır. Bu durumda kurmaca metin gerçekle ilişkisi olan ancak hayal gücüne bağlı olarak yaratılan öznel bir tasarımdır. Öğretici metinlerde gerçeği ele alır ancak kurmaca metinler gerçeği sanatsal bir üslupla ve ona bası güzellikler katarak anlatır.yararlanılır.
Metin, bilgilendirme işlevi olan, bir ya da birden çok kişi tarafından üretilen ve cümlelerle gerçekleştirilen anlamlı bir bütündür. Metnin oluşturan cümleler rastgele sıralanmaz, yazar tarafında bilinçli olarak beli bir mantık sırasına göre ve dil bilgisi kurallarına uygun olarak ortaya konur. Metin bir örgü sistemidir ve en küçükten en büyüğe doğru ilerler. Bu örgü; seslerin sözcükleri, sözcüklerin cümleleri, cümlelerin paragrafları oluşturmasıyla oluşur. Ayrıca bu örgü; bir iletişim, yani anlatma ve anlaşma aracıdır.
Metin şu Yönlerden Sınıflandırılırlar:
A] Metinler gerçeklikler ilişkileri, işlevleri ve yazılış amaçları bakımından sınıflandırılır.
B] Metinler kullanılan anlatım türlerine göre sınıflandırılır.
C] Metinler kullanılan dilin işlevine göre sınıflandırılır.
D] Metinler sözlü ya da yazılı anlatımla oluşturulması bakımından sınıflandırılır.
https://www.egitimkafe.com/wp-content/uploads/2017/12/metinlerin-siniflandirilmasi.png (https://www.egitimkafe.com/wp-content/uploads/2017/12/metinlerin-siniflandirilmasi.png)
Öğretici Metinler İle Sanat Metinlerinin Karşılaştırılması
Öğretici Metinler
Öğretici metinler; bilgi vermek, bir konuyu açıklamak, tanıtmak herhangi bir konuda düşünceleri ortaya koymak gibi amaçlarla kaleme alınır.
Öğretici metinlerin özellikleri:
a) Gerçekleri yorumlamaz, olduğu gibi aktarır.
b) Amaç okuyucuya bilgi vermek ya da bilgiyi okuyucuyla paylaşmaktır.
c) Dil göndergesel işlevinde kullanılır.
d) İfadeler oldukça duru ve yalındır.
e) Metin yazarı konuyu tarafsız bir şekilde, yorum yapmadanaçıklar.
f) Sözcükler genellikle gerçek ve ilk anlamlarıyla kullanılır.
Öğretici Metin Türleri:
Tarihi Metinler: Tarihi olayları çeşitli yönleriyle ele alan ve aktaran metinlerdir
Felsefi Metinler: Felsefe ile ilgili konuları ve düşünceleri anlatan metinlerdir.
Bilimsel Metinler: Bilim ve teknik ile ilgili metinlerdir.
Gazete Çevresinde Gelişen Metinler: Gazete ve dergilerde yayınlanan deneme, makale, fıkra, söyleşi, eleştiri, haber yazısı gibi yazılardır.
Kişisel Hayatı Konu Alan Metinler: Anı, mektup, günlük, gezi yazısı, biyografi, otobiyografi gibi metinlerdir.
Sanatsal Metinler
Bilgilendirme ve yönlendirme amacı olmayan, bir duyguyu bir düşünceyi, güzelliği ya da tasarıyı kişisel bir bakış açsıyla dile getiren metinlerdir. Sanatsal metinlerde görecelik ve yaratıcılık sezilir. Bu metinlere edebi metinler adı da verilmektedir.
Sanat metinlerinin özellikleri:
a) Gerçeğin kendisi değil kurgulanmış biçimi anlatılır.
b) Amaç öğretme ve bilgilendirme değil, çeşitli duyguları
yaşatma amacıdır. Yani okuyucuya edebi bir zevk verme
amacı güdülür.
c) Dil sanatsal ya da coşku ve heyecana bağlı işlevinde
kullanılır.
d) Üslup kaygısı vardır.
e) Nesnellik ve bilimsellik değil öznellik hakimdir.
f) Sözcüklerin yan ve mecaz anlamlarına ağırlık verilir.
Sanatsal Metin Türleri:
Anlatmaya Bağlı Metinler: Öykü, masal, destan, roman, hikaye, efsane, mesnevi.
Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler: Şiir
Göstermeye Bağlı Metinler: Tiyatro (karagöz, orta oyunu, meddah, köy seyirlik oyunları; komedi, dram, trajedi.)
Anlatmaya bağlı metinler ile göstermeye bağlı metinleri ortak ve farklı yönleri
a) Ortak yönleri: bütün sanat metinleri, belli bir sistem ve yapıya göre yazılır. Bu sistemin öğeleri, olay örgüsü, kişiler, mekan ve zamandır. Bu unsurla anlatmaya ve göstermeye bağlı metinlerin ortak özellikleridir.
b) Farklı yönleri:
Anlatmaya bağlı edebi metinlerde sanatçı bir olayı tasarlayarak okuyucuya anlatır. Göstermeye bağlı da ise olay topluluk önde canlandırılır.
Anlatmaya bağlı edebi metinlerde dil; bazı olayları okuyucuya anlatmak, nakletmek için kullanılır. Dolayısıyla anlatılan ile okuyucu arasında mutlaka bir anlatı vardır. Tiyatroda ise anlatıcı yoktur. Yazar eserindeki her şeyi, kahramanlarını konuşturarak ifade etmek durumundadır.Göstermeye bağlı metinlerin yazılış amacı okunmak değil sahnelenmektir.
Anlatmaya bağlı edebi metinlerde genelde öyküleyici anlatım kullanılır. Göstermeye bağlı edebi metinlerde ise söyleşmeye bağlı anlatımdan
BİLGİ NOTU: Kurmaca, gerçekte olmadığı halde varmış gibi düşünülen, tasarlanan olay veya düşüncelere denir. Kurmaca metinlerde gerçek veya kaynağını gerçek yaşamdan alan ancak tasarlanmış olaylar anlatılır. Bu durumda kurmaca metin gerçekle ilişkisi olan ancak hayal gücüne bağlı olarak yaratılan öznel bir tasarımdır. Öğretici metinlerde gerçeği ele alır ancak kurmaca metinler gerçeği sanatsal bir üslupla ve ona bası güzellikler katarak anlatır.yararlanılır.